اقدامات فرهنگی و ورزشی در عربستان: اصلاحات یا شو تبلیغاتی؟

پس از آنکه بن­ نایف در سال 2017 برکنار شد، بن سلمان به عنوان ولیهد جدید سعودی انتخاب شد و وی  به ترسیم چشم­ انداز  2030  این کشور پرداخت؛ این چشم­‌انداز در بردارنده اقداماتی برای انجام اصلاحات در حوزه­‌های فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و... بود. بن سلمان با ترسیم این چشم‌­انداز بیش از هر چیز به دنبال ارائه­ ی چهره‌­ای ترقی­ خواه، متفاوت و روشنفکر از خود بود تا بتواند ضمن جذب جمعیت جوان و زنان در این کشور، تصویری میانه‌­رو را نیز از خود در داخل و خارج از عربستان، در سطح منطقه­ ای و جهانی نشان دهد.

 آنچه در سند چشم­ انداز 2030  عربستان حائز اهمیت است، توجه بن سلمان برای جذب سرمایه­‌گذاری خارجی، تنوع­‌بخشی به اقتصاد و ایجاد فرصت­ های گردشگری با ایجاد بسترهایی برای  برگزاری رویدادهای بزرگ ورزشی و فرهنگی بود تا این کشور بتواند به تدریج از میزان وابستگی خود به نفت بکاهد به همین دلیل بن سلمان به تدریج اقدامات اصلاحاتی خود را آغاز کرد که از جمله این اقدامات می­توان به لغو ممنوعیت رانندگی زنان، برداشتن ممنوعیت فعالیت سینماها، اجازه ورود زنان به باشگاه ورزشی، افزایش مراکز تفریحی و افزایش مراکز گردشگری غیردینی در عربستان اشاره کرد و همچنین تحت تاثیر این اصلاحات، برای اولین بار یک زن به نوان سفیر این کشور در آمریکا  انتخاب شد.

اما علیرغم این اقدامات، عملکرد عربستان در تجاوز به یمن، حمایت مالی و تسلیحاتی از تروریسم در منطقه، حذف رقبای سیاسی، سرکوب و حبس مخالفان داخلی،  به شهادت رساندن شیعیان این کشور و در نهایت به قتل رساندن روزنامه‌­نگار منتقد سعودی، جمال خاشقجی در سفارت ریاض در استانبول، سبب شد تا بیش از پیش تصویری سیاه، ضد حقوق بشر و خشن از بن سلمان و عربستان سعودی به دنیا نشان داده شود.

قتل خاشقجی سبب شد تا نهادهای حقوق بشری به موضع‌­گیری و تلاش برای بایکوت کردن دولت سعودی بپردازند اما در نهایت بن­ سلمان به عنوان متهم اصلی این جنایت بدون  هیچ محاکمه‌­ای  به تدریج از مظان اتهام خارج شد و کشورهای غربی مجدد روابط خود را با  این کشور از سر گرفتند.

در چنین شرایطی محمد بن سلمان برای تطهیر چهره خود اقدام به فراهم کردن بسترهای مختلفی برای اصلاح و تغییر نگاه حاکم کرد. در نتیجه این کشور با هدف تطهیر و انحراف افکار عمومی در سال­های اخیر تلاش کرده است تا با برگزاری جشنواره­‌های مختلف و همچنین خرید باشگاه­‌های فوتبال مطرح جهان، خود را به برندی مطرح در حوزه‌­های ورزشی، فرهنگی و توریستی تبدیل کند.
در همین راستا در حوزه سیاسی و اقتصادی، در اکتبر 2019، نشست داووس صحرا با حضور نمایندگان بیش از سی کشور جهان،  در ریاض برگزار شد که مقامات سعودی هدف از برگزاری این نشست را معرفی عربستان به عنوان اقتصادی پویا، جذاب برای سرمایه­‌گذاری­های خارجی عنوان کردند؛ این کشور همچنین در سال 2020 سازماندهی گروه 20  در ریاض را نیز  بر عهده داشت.

در حوزه ورزشی هر چند عربستان سعودی به دلیل اتهاماتی که به نقض حقوق بشری که توسط  این کشور مرتبط می‌­شد موفق به خرید باشگاه انگلیسی منچستر یونایتد نشد اما در نهایت در ماه­‌های اخیر با پرداخت 409 میلیون دلار، اقدام به خرید باشگاه انگلیسی نیوکاسل کرد. مسابقه اتومبیل­رانی فرمول یک نیز در روزهای اخیر در حالی در عربستان برگزار شد که این کشور حدود 900 میلیون دلار برای تضمین حق میزبانی به مدت 10 سال هزینه کرده است.

 تایمز در گزارشی که در 1 دسامبر(19 آذر) منتشر کرد با اشاره به این مسئله نوشت: «در اوایل این ماه، دیده‌­بان حقوق بشر سرمایه­‌گذاری­های عظیم دولت سعودی  در گلف و فوتبال را تلاش­هایی با بودجه خوب برای سفید کردن وجه آن، علیرغم افرایش چشمگیر سرکوب‌­ها در چند سال گذشته دانسته است؛ ناظران حقوق بشر به شدت مخالف چنین وضعیتی هستند چرا که رویدادهایی چون فرمول یک به منزله تائید یک رژیم سرکوبگر است. با این حال با گذشت سه سال -از قتل خاشقجی-، سرمایه‌­گذاران خارجی که بسیاری از آنها برای شرکت در رویداد فرمول یک به جده پرواز می­‌کنند، سرمایه­گذاری خود را در این کشور فعال کرده­‌اند».

 در حوزه فرهنگی، ریاض اقدام به دعوت از خوانندگان زن و مرد مطرح در جهان عرب و غرب برای اجرای کنسرت در این کشور کرده است؛ همچنین سعودی­ها در حالی اقدام به سرمایه­‌گذاری 64 میلیاردی در صنعت سینما کرده­‌اند که در روزهای اخیر این کشور میزبان نخستین دوره جشنواره سینمایی بین‌­المللی دریای سرخ بود که در این رویداد  فرهنگی، 100 اثر از کشورهای خارجی ارائه و معرفی شد؛ گاردین در واکنش به این رویداد در گزارشی نوشت: « جشنواره پر وزرق و برق دریای سرخ، تلاش عربستان برای سفید کردن پیشینه منفی حقوق بشری در این کشور است».

 علیرغم شروع اصلاحات اجتماعی و فرهنگی در عربستان اما همچنان گامی در راستای اصلاحات سیاسی در این کشور برداشته نشده است و همین امر سبب شده تا تحلیل­‌هایی در خصوص بی­‌نتیجه بودن این اقدامات در بلند مدت ارائه شود؛ از سویی وجود طبقه محافظه­‌کار، مذهبی و سنتی که مخالف رویه و رویکرد بن سلمان در اصلاحات فرهنگی و اجتماعی هستند، به عنوان بستر و ظرفیتی بالقوه برای بروز اعتراضات و مخالفت­‌های شدید در آینده این کشور تعریف می­‌شوند.

علاوه بر این، علیرغم تلاش بن سلمان برای انجام اصلاحات، اما این کشور به دلیل تداوم اقدامات خود در حوزه نقض حقوق بشر و سرکوب مخالفان خود نتوانسته است تا به چهره ی مطلوبی که برای خود تصور کرده بود، دست یابد. جنایات آشکار این کشور در تجاوز به یمن و ایجاد فاجعه ی انسانی در این کشور همراه با اقدامات سرکوبگرانه در داخل و در برخورد با فعالین حقوق بشر، منتقدان و شیعیان و همچنین عدم آماده کردن زمینه‌­های لازم و اقناع عمومی رای انجام اصلاحات، می­‌تواند به چاقویی تبدیل شود که به تدریج و در وهله اول اقدام به بریدن دست خود بن سلمان و حاکمان سعودی کند.

در همین راستا عبدالله العوده» دبیرکل حزب معارض «تجمع ملی سعودی» روز گذشته با انتشار تصاویری در حساب کاربری خود در شبکه توئیتر نوشت: «خیابان‌های واشنگتن، امروز، شاهد خودروهایی بود که از خیابان‌ها عبور می‌کردند و می‌گفتند: ما، مستحق دموکراسی هستیم نه آقای ار‌‌‌ّه!».