گزارشی از منطقه‌ قره‌سو که منشأ تحولات قفقاز است + فیلم

بر این اساس بر آن شد با اعزام تیم خبری به ارمنستان و مناطق مورد مناقشه، اقدام به تهیه گزارش‌هایی در این خصوص کند.

در این چارچوب، یکی از اقدامات این تیم، سفر به منطقه قره‌سو در مرزهای جنوبی ارمنستان و خاک ترکیه است که باریکه‌ای کوچک را شامل می‌شود، اما تبدیل به کریدور ارتباطی ترکیه با نخجوان شده است و از طریق اتصال با جمهوری آذربایجان و کشورهای آسیای میانه، ترکیه را اصطلاحاً به جهان ترک متصل می‌کند. قره‌سو باریکه‌ای متعلق به ترکیه است که عرض آن 3.5 کیلومتر و طولی حدود 20 کیلومتر دارد. این منطقه که از شمال با ارمنستان و از جنوب با ایران همسایه است در معاهده ترکمنچای از ایران جدا شد،

بدین‌گونه که در قرارداد ترکمنچای در سال 1828 مناطق بالادست این منطقه به روسها واگذار می‌شود و این منطقه به‌دلیل رودخانه‌ای که داشته است خط مرزی قلمداد می‌شود، اما بر اثر کوتاهی مأموران تعیین خطوط مرزی ایران، به دست روسیه افتاده و تا سال 1917 در اختیار تزارها بود تا فروپاشی تزارها و روی کار آمدن بلشویکها.

در آن سال این مناطق از جمله ایغدیر و آرارات بزرگ به ترکها واگذار شد، اما ایران روی قره‌سو ادعای حاکمیت داشت تا در سال 1302 اقبال السلطنه فرماندار ماکو این منطقه را تصرف می‌کند و در نامه‌ای به مقامات تهران بر دلایل حقوقی و تاریخی ایران بر مالکیت آن اشاره می‌کند.

اما رضاخان که با اقبال رقابت داشت او را برکنار کرد و فرماندار برکنارشده ماکو بعد از مدتی درگذشت.

در سال 1310 در سفر رضاخان به ترکیه، این منطقه به‌همراه آرارات کوچک شامل 800 کیلومتر در اختیار ترکیه قرار گرفت و ایران از ادعاهای خود در این باره چشم پوشید.

البته این تنها بخشش ارضی پهلوی نبود و بخش‌هایی از خاکمان در آن دوره به ترکمنستان، افغانستان و عراق واگذار شد.

رضای پهلوی به‌شکلی ساده‌لوحانه تصور می‌کرد که بخشیدن مناطق مورد مناقشه از اختلافات مرزی خواهد کاست و روابط ما با کشورهای منطقه را بهبود خواهد داد.

در پهلوی دوم هم چنین رویه‌ای دنبال شد و بحرین از خاک ایران جدا شد.

امروز شاهد هستیم که همین منطقه به‌ظاهر کوچک چه نقش راهبردی در قفقاز جنوبی برای جمهوری آذربایجان و ترکیه بازی می‌کند.