«آتش‌بس غزه» دور یا نزدیک

سه هفته پس از اجرایی شدن آتش‌بس بین رژیم صهیونیستی و لبنان، اخیراً تحرکات بین‌المللی با هدف دستیابی به آتش‌بس بین این رژیم و حماس در نوار غزه نیز افزایش یافته است. هر چند گفتگوهای آتش‌بس در سکوت خبری برگزار شد، اما شواهد حاکی از آن است که دو طرف به نتایج ملموسی بر سر تبادل اسرا و توقف درگیری‌ها دست یافته‌اند.

شبکه ۱۴ تلویزیون صهیونیستی دوشنبه‌شب با افشای جزئیات جدید مربوط به توافق پیشنهادی آتش‌بس بین رژیم صهیونیستی و حماس گزارش داد که در ازای آزادی ۷۰۰ تا ۱۰۰۰ اسیر فلسطینی، ده‌ها تن از اسرای اسرائیلی آزاد خواهند شد. بر اساس این گزارش، در میان اسرای فلسطینی که آزاد خواهند شد، چند اسیرمحکوم به حبس ابد هستند. طبق جزئیات جدید این توافق پیشنهادی، بازگشت آوارگان به شمال غزه تحت نظارت یک سیستم امنیتی انجام خواهد گرفت. همچنین توافق آتش‌بس ۶۰ روزه خواهد بود و دو طرف آنرا در چند مرحله به صورت همزمان اجرا می‌کنند تا از رعایت آن اطمینان حاصل کنند.

همزمان، یکی از رهبران حماس به روزنامه الشرق گفت:«اگر بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل در توافق تبادل اسرا و آتش‌بس کارشکنی نکند ما بیش از هر زمان دیگری به تحقق این معامله نزدیک شده‌ایم. مسئله مهم کنونی این است که واشنگتن بر نتانیاهو برای تحقق این معامله فشار بیاورد». رویترز نیز به نقل از یک منبع آگاه نوشت:«یک هیئت اسرائیلی در دوحه حضور دارد تا در مورد مسائل باقی مانده برای آتش‌بس و آزادی اسرای صهیونیست در غزه گفتگو کند».

این درحالی است که قطر به همراه مصر و ایالات متحده تلاش زیادی برای دستیابی به توافق برای پایان دادن به جنگ در غزه انجام داده است ولی آبان‌ماه اعلام کرد که به اسرائیلی‌ها و حماس اطلاع داده تا زمانی که هر دو طرف از مذاکره با حسن نیت خودداری می‌کنند، دلیلی بر ادامه فعالیت در مذاکرات آتش‌بس ندارد. بنابراین، به حضور پذیرفتن هیئت صهیونیستی نشان می‌دهد که احتمالا قطری‌ها به اجرای آتش‌بس امیدوارند.

فشارهای داخلی و آمریکا
نتانیاهو و دوستانش تا چندی پیش مدعی بودند تا زمانی که به اهداف خود در غزه نرسند، جنگ را متوقف نمی‌کنند اما به نظر می‌رسد فشارهای خارجی نیز در سوق دادن وزرای تندرو تل‌آویو به سمت آتش‌بس بی‌تاثیر نبوده است. در این میان، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور منتخب آمریکا در تماسی تلفنی با نتانیاهو هشدار داد:«در صورت عدم آزادی اسرا تا زمان به روی کار آمدنش، جهنمی به پا خواهد شد».

یک منبع آگاه از پرونده مذاکرات نیز به الشرق گفت:«به جنبش حماس اطلاع داده شده که دولت آمریکا و دونالد ترامپ خواهان معامله تبادل اسرا و توقف جنگ در سریع‌ترین زمان ممکن و قبل از تحلیف ترامپ هستند». ترامپ بارها گفته که به محض ورود به کاخ سفید به بحرانهای منطقه‌ای از جمله جنگ غزه و اوکراین پایان خواهد داد و لذا سعی دارد تا پیش از مراسم تحلیف بحرانهایی را که در سه سال گذشته هزینه‌های گزافی را روی دوش آمریکا گذاشته است، مختومه کند.

با اینکه ایتامار بن گویر، وزیر امنیت داخلی رژیم صهیونیستی پیشتر تهدید کرده بود در صورت توقف جنگ در غزه، از ائتلاف با نتانیاهو خارج خواهد شد اما سکوت معنادار او درباره جزئیات آتش‌بس نشان می‌دهد که احتمالا ترامپ توانسته وزرای سرکش تل‌آویو را رام کند.

نتانیاهو و آمریکاییها با در نظر گرفتن تحولات میدانی، به این جمع‌بندی رسیده‌اند که نابودی حماس به عنوان هدف اصلی از حمله به غزه شدنی نیست و با ادامه جنگ به مدت نامعلوم نیز نمی‌توانند دستاوردی در این زمینه کسب کنند، و این ماجراجویی تنها هزینه‌های اسرائیل را افزایش می‌دهد.

از سوی دیگر، اعتراضات دامنه‌دار خانواده‌های اسرا نیز مزید بر علت شده و دولت نتانیاهو از جبهه داخلی به شدت تحت فشار است و باتوجه به اینکه طرح «تغییر سیستم قضایی» دوباره از سوی افراطی‌ها در دستورکار دولت قرار گرفته، لذا سرزمینهای اشغالی الآن روی بشکه باروت ایستاده است. چیزی که بنی گانتس، وزیر جنگ سابق اسرائیل روز دوشنبه به خوبی آنرا بیان کرد و در واکنش به مطرح شدن مجدد تغییر سیستم قضایی، هشدار داد که دولت نتانیاهو با این اقدامات اسرائیل را به سمت جنگ داخلی پیش می‌برد.

افق مبهم آتش‌بس در غزه
هر چند توافق آتش‌بس راه را برای رسیدن به توقف دائمی جنگ هموار می‌کند، با این حال، در این مرحله هنوز مشخص نیست که آیا حماس با یک توافق محدود بدون پایان جنگ موافقت خواهد کرد.

با اینکه جزئیات بیشتری از توافقات انجام شده به بیرون درز نکرده است، اما رهبران حماس در یکسال گذشته شروطی را برای امضای آتش‌بس اعلام کرده بودند و آلان هم از این خواسته‌ها عدول نکرده‌اند. یک عضو ارشد حماس در این باره به الشرق گفت:«ما و دیگر گروه‌های مقاومت از خواسته‌های ملت فلسطین درباره اینکه این توافق به توقف دائم جنگ و عقب‌نشینی کامل از غزه و بازگشت آوارگان و یک معامله جدی تبادل اسرا منجر شود، کوتاه نخواهیم آمد». احمد عبدالهادی، نماینده حماس در لبنان نیز چند روز پیش تأکید کرد:«ما به شروط قبلی خود در هر توافقی پایبندیم و زیر بار هیچ‌گونه توافق جزئی و آتش‌بس موقت نمی‌رویم».

خواسته‌های حماس برای خروج کامل نیروهای صهیونیستی از غزه و سپردن امور گذرگاه رفح و محور فیلادلفی به فلسطینیان، شروطی است که سران تل‌آویو پیشتر با آن مخالفت کرده بودند. همچنین، ارتش صهیونیستی در هفته‌های اخیر پایگاه‌هایی را در محور فیلادلفی و نتزاریم احداث کرده و به گزارش رسانه‌های عبری، قرار نیست از این منطقه عقب‌نشینی کنند که این مسئله دورنمای توقف جنگ را مبهم کرده است.

از آنجا که قرار است بازگشت آوارگان به شمال غزه از طریق یک سیستم امنیتی متشکل از نظامیان صهیونیستی کنترل شود، این احتمال وجود دارد که ارتش اسرائیل غیرنظامیان فلسطینی را به اتهام همکاری با حماس (همانگونه که در گذشته انجام داده بود) دستگیر و یا به قتل برساند که این مسئله تنشها را تشدید خواهد کرد.  

بنابراین، باتوجه به سابقه بدعهدی رژیم صهیونیستی در توافقات قبلی، حماس این بار قصد دارد تا تضمین‌های جدی از دشمن اشغالگر و میانجی‌های بین‌المللی بگیرد تا از نقض آتش‌بس در آینده جلوگیری کند که این خواسته نیز از سوی سران تل‌آویو رد شده است.

باتوجه به اینکه نتانیاهو رسما موافقت خود را با همه مفاد آتش‌بس اعلام نکرده است، این احتمال وجود دارد که به محض آزادی اسرا و پایان مدت 60 روزه، بار دیگر حملات به غزه را ازسربگیرد. حضور اسرا در غزه طی 15 ماه گذشته، تنها مانع تل‌آویو برای گسترش اشغالگری در غزه بود که اگر این مانع رفع شود، نتانیاهو با خیال راحت به کشتارهای بیشتر فلسطینیان اقدام می‌کند و با واکنش گروههای مقاومت آتش‌ جنگ دوباره شعله‌ور خواهد شد.  

همچنین، نتانیاهو که این روزها به خاطر پرونده‌های فاسد مالی دادگاهی شده است، می‌داند که اگر دست خالی از میدان غزه خارج شود، مسئله شکست در برابر گروههای فلسطینی نیز به پرونده‌های قطور او اضافه خواهد شد و لذا بعید نیست که در روزهای آخر مدت دوماهه آتش‌بس به بهانه‌های مختلف زیر میز زده و حماس را به نقض آتش‌بس متهم کند تا با تداوم جنگ در غزه، فشارهای داخلی را کاهش دهد.

از سوی دیگر، فضای گفتگوهای هیئت اسرائیلی در دوحه نیز غبارآلود به نظر می‌رسد، همانطور که روزنامه «العربی الجدید» به نقل از یک مقام ارشد اسرائیلی گزارش داده است، این هیئت با ماموریت و اختیارات محدود به دوحه رفته است. بنابراین، اگر صهیونیست‌ها کماکان برای امتیازگیری بیشتر از حماس اصرار کنند، چشم‌انداز رسیدن به توافق تاریک است.

علاوه‌براین، نحوه اجرای آتش‌بس در جبهه شمالی نمونه بارز بدعهدی رژیم صهیونیستی به توافقات آتش‌بس است که با گذشت سه هفته از اجرای آن، نه تنها ارتش صهیونیستی از جنوب لبنان عقب‌نشینی نکرده بلکه دهها بار به بهانه‌های مختلف این توافق را نقض کرده است که احتمال درگیری مجدد بین حزب‌الله و تل‌آویو را بالا برده است. بنابراین، دور از انتظار نیست که صهیونیست‌ها در غزه نیز چنین سناریویی را تکرار کنند و استقرار دائمی هزاران نظامی در شمال و جنوب غزه، سبب می‌شود تا جنگ بین گروههای مقاومت و ارتش اشغالگر ادامه داشته باشد.  

به رغم توافق اولیه بر سر آتش‌بس در غزه، اما بدون خروج کامل ارتش صهیونیستی از این باریکه و توقف دائمی جنگ، چشم‌انداز اینگونه توافقات غبارآلود به نظر می‌رسد.