۰
شنبه ۱۴ مرداد ۱۴۰۲ ساعت ۰۹:۳۲

نگاه حکومت طالبان به شیعیان

به گزارش اسلام تایمز، در کمتر از ده روز گذشته مقام‌های حکومت طالبان دستکم ۹‌ بار رسما درباره موضوع عزاداری شیعیان در افغانستان حرف زده‌اند.
 
خلاصه کلام این مقام‌ها از ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی حکومت طالبان گرفته تا محمد قاسم خالد، والی کابل و خالد زدران سخنگوی فرماندهی پلیس کابل این بوده: یک، حکومت طالبان با عزاداری شیعیان در افغانستان مخالفتی ندارد؛ دوم اینکه، محدودیت‌های وضع‌شده، به‌ دلیل تأمین امنیت شیعیان است.
 
دو هفته پیش حکومت طالبان به نماینده‌های شیعیان گفته بود که تعداد مراکز برگزاری مراسم عزاداری محرم در کابل را کاهش دهند. شورای علمای شیعه اما خواست که این محدودیت‌ها برداشته شود.
 
در روزهای گذشته گزارش‌هایی از چند مورد برخورد نیروهای طالبان با شیعیان از جمله ضرب و شتم و برهم زدن مراسم آن‌ها نشر شده است.

این وضعیت نشان می‌دهد که طالبان در دومین سال حکومت‌شان با مسئله‌ای روبه‌رو شده‌اند که در زمینه چگونگی تعامل با آن تجربه چندانی ندارند.
 
بویژه این‌که شیعیان در دو دهه گذشته به‌طور بی‌سابقه‌ای توانستند از حقوق مذهبی‌شان برخوردار شوند.
 
پیش از سقوط نظام قبلی، شیعیان از بر سر کار آمدن طالبان با عنوان یک حکومت مذهبی اهل تسنن نگرانی‌هایی داشتند.
 
دو سال پیش حدود یک‌ونیم ماه قبل از سقوط کابل، امیرخان متقی، وزیر خارجه فعلی حکومت طالبان دو روز سفر کرد تا خود را به ولایت عمدتاً شیعه‌نشین دایکندی، به ولسوالی کجران برساند. در صحبت‌ حدوداً ۲۰ دقیقه‌ای آقای متقی با شماری از ساکنان این ولسوالی، او به طور متوسط در هر چند جمله‌اش از شیعیان یاد می‌کرد و اهل تشیع را مخاطب خود قرار می‌داد. تمام تلاش آقای متقی این‌ بود که اطمینان دهد طالبان «شیعیان را از خود» می‌دانند.
 
اتفاقات دو سال اخیر آن‌طور که شیعیان می‌خواستند رقم نخورد. مذهب شیعه عملا از رسمیت افتاده است، قانون احوال شخصیه شیعه دیگر از دید حکومت طالبان اعتباری ندارد، امکان تدریس فقه شیعی در دانشگاه‌ها دیگر وجود ندارد. حالا هم محدودیت‌‌های مراسم محرم. از دید برخی شیعیان این محدودیت‌ها، بویژه در روزهای نخست، این گمانه را ایجاد کرده که مبادا موضوع ناامنی، بهانه‌ای است برای محدودسازی خود شیعیان.
 
بستن شماری از مغازه‌ها به دلیل نصب پرچم محرم، پایین آوردن پرچم از خانه‌ها و مساجد، بستن راه خودروهای دسته‌های عزاداری و ضرب و شتم شماری از عزاداران از جمله مواردی است که رخ داده است.
 
حکومت طالبان با چالش‌ها و مسائل داخلی و بین‌المللی جدی‌ روبه‌رو است، از این‌رو به‌نظر نمی‌رسد شماری از رهبران و مقام‌های طالبان علاقه‌‌ای داشته باشند که موضوع شیعیان بر بار چالش‌های‌شان بیافزاید. اما این بخشی از روایت است.
 
با بررسی اجمالی دیدگاه بعضی از اعضای حکومت طالبان درباره شیعیان می‌تواند تصویر کاملتری از نوع نگاه حکومت طالبان به شیعیان داشت. معلومات و اطلاعات خبرنگاران و تحلیلگران درباره ایدئولوگ‌ها و رهبران اصلی طالبان بسیار کم است. اما مواردی در دست است که نشان دهد جایگاه شیعیان در افکار شماری از طالبان چگونه است.
 
هبت‌الله آخوندزاده و «تعداد بسیار کم شیعیان»
حدود یک ماه پیش هبت‌الله آخوندزاده، رهبر طالبان در سخنرانی نماز عید قربان گفت که در افغانستان اکثریت مطلق [مردم]، به جز تعداد بسیار کم، پیرو مذهب امام ابوحنیفه هستند. آقای آخوندزاده همچنین وقتی درباره تفاوت دیدگاه بین مذاهب اسلامی اشاره کوتاهی کرد، صرفا از مذهب حنفی و شافعی یاد کرد و هیچ اشاره‌ای به مذهب جعفری نکرد.
 
دهه‌هاست که در افغانستان آمار و سرشماری‌ انجام نشده است و تعداد افراد اقوام و پیروان مذاهب مشخص نیست. اما شیعیان که در بین شماری از اقوام متفاوت این کشور پخش شده‌اند، مدعی هستند که حدود ۲۰درصد الی ۲۵ درصد جمعیت افغانستان را تشکیل می‌دهند. در نشست بن در سال ۲۰۰۱ هم که قدرت بین اقوام افغانستان تقسیم شده بود، سهم هزاره‌ها و شیعیان حدود ۲۰ درصد درنظر گرفته شد. اما از دید رهبر طالبان شیعیان جزو «تعداد بسیار اندکی» هستند. مسلما این چیزی نیست که شیعیان با آن موافق باشند.
 
رحیم‌الله حقانی یک فرد است یا یک جریان؟
سال گذشته در تاریخ ۲۰ ا‌َسد/مرداد یک فرد انتحاری که خود را معلول نشان داده بود، وقتی نزدیک رحیم‌الله حقانی رسید، مواد انفجاری همراهش را منفجر کرد. او توانسته بود آن مواد را داخل یک اندام مصنوعی جاسازی کند. داعش مسئولیت حمله را برعهده گرفت.
 
در آن‌زمان رحیم‌الله حقانی، یکی از برجسته‌ترین چهره‌هایی بود که پس از روی کار آمدن طالبان کشته شد.
 
یک مقام ارشد طالبان گفته بود که کشته‌شدن او «یک خسارت بسیار بزرگ برای امارت اسلامی افغانستان است.»
 
برای شیعیان اما دیدگاه‌های آقای حقانی خطر بسیار بزرگی داشت.
 
او شیعیان را «مطلقا کافر» می‌دانست و در بیان این موضوع هیچ ملاحظه‌ای هم نداشت و علنا و با تاکید اعلام می‌کرد. از جمله در یکی از جلسات درسش با اشاره به شیعیان در کابل و افغانستان، دلایل خود را برای شاگردانش نسبتا مفصل توضیح داد تا ثابت کند که چرا از دید او «شیعیان کافر» هستند.
 
برای بسیاری از طالبان آقای حقانی «عالم منبر و عالم سنگر» بود. او که به شدت علیه داعش بود، با سخنرانی‌هایش برای جنگجویان طالبان عقبه فکری آنان بر ضد داعش را تقویت می‌کرد.
 
سال گذشته یک گفتگوی تلفنی او با مفتی نجیب‌الله فاروقی از روحانیون شناخته‌شده پاکستانی نشر شد. آقای حقانی هم در پاکستان مدرسه دینی داشت. در این گفت‌وگو آقای فاروقی می‌پرسد که آیا «امارت اسلامی درباره شیعیان مطلب دارد یا خیر؟»
 
رحیم‌الله حقانی در پاسخ می‌گوید: «در کابل علیه وهابی‌ها، اقدام زیادی لازم نیست. چرا که ضعیف هستند. اراده آن را دارم که علیه شیعیان کار را شروع کنم. اگر مواد درسی درباره شیعیان دارید، بفرستید.»
 
آقای فاروقی می‌گوید که شماری یادداشت و صدوپنجاه کتاب به‌صورت پی‌دی‌اف درباره شیعیان دارد و می‌فرستد. او علاوه کرد: «به نظر من فتنه شیعیان در کابل بسیار زیاد شده است.»
 
رحیم‌الله حقانی اما می‌گوید: «فتنه [شیعیان] کم است، ولی درباره آن‌ها معلومات کم است. مصیبت کلان اینجا این است که افراد زیادی دختران‌شان را به نکاح شیعیان درآوردند. من فتوایی هم نشر کردم و گفتم که آن‌ها مرتد و کافر هستند و با آن‌ها نکاح نمی‌شود.»
 
معلوم نیست چه تعداد روحانی و مقام طالبان با آقای حقانی هم‌نظر هستند، اما آن‌چه که قابل انکار نیست، نفوذ و احترام ویژه نسبت به او در بین طالبان است. او مدرس مدرسه دینی بود و نظریاتش بدون خریدار نبوده است.
 
به نظر می‌رسد شیعیان در افغانستان با حاکمیت دینی روبه‌رو هستند که در آن نگاه واحدی به شیعیان نیست. در یک طرف افرادی چون امیرخان متقی، وزیر خارجه حکومت طالبان هستند که «شیعیان را از خود» می‌دانند. در طرف دیگر افرادی چون رحیم‌الله حقانی هستند که در تلاشند تا با آنچه «فتنه شیعیان» در کابل می‌خوانند، مبارزه کنند.
 
افغانستان شاهد اختلافات فرقه‌ای جدی نبوده است؛ موضوعی که در همسایگی آن، پاکستان، جایی که طالبان سال‌ها زندگی کرده‌اند و درس خوانده‌اند، نتایج مرگ‌باری داشته است. حالا این به دست حکومت طالبان است که تصمیم بگیرند در مسئله شیعیان با سیاست‌ها و برنامه‌های‌شان تا چه اندازه به طرف «پاکستانی‌شدن» پیش بروند و یا از آن دور شوند.
 
به طور کلی اما، در دو سال گذشته میدان تحقق حقوق مذهبی شیعیان نسبت به دو دهه قبل آن به طور گسترده‌ای تنگ‌تر شده است؛ این چیزی است که شیعیان به آن باور دارند ‌و طالبان هم نمی‌توانند انکار کنند.
 
 
 
کد مطلب : ۱۰۷۳۷۷۲
منتخب
پیشنهاد ما