اوکراین، دم خروس جدایی عربستان از آمریکا

اسلام تایمز، برخورد ضدحمله گسترده برنامه‌زیری شده اوکراین با سد محکم نظامی روسیه و ناامیدی جبهه کیف از بازپسگیری مناطق از دست رفته موجب شده تا تحول خاصی طی ماه‌های اخیر در وضعیت میدان نبرد ایجاد نشده و رکود نسبی بر فضای جنگ حاکم شود. در چنین شرایطی زمزمه‌های مختلفی در مورد فعال شدن مجدد میانجی‌گران بین المللی برای آزمودن شانس رسیدن به توافق صلح به گوش می‌رسد.

حال در تازه ترین تحول در این زمینه روزنامه آمریکایی وال استریت ژورنال شامگاه امروز شنبه خبر داد که عربستان سعودی قرار است به عنوان میانجی‌گر جدید بین المللی به ایفای نقش بپردازد. بر اساس این گزارش جده اواسط ماه آینده میزبان مذاکرات صلح مربوط به جنگ اوکراین و روسیه خواهد بود.

این روزنامه همچنین به نقل از دیپلمات‌های آگاه از موضوع گزارش داد که در این نشست، مسئولان بلندپایه از 30 کشور از جمله اندونزی، مصر، مکزیک، شیلی و زامبیا در روزهای 5 و 6 اوت (چهاردهم و پانزدهم مرداد ماه جاری) به جده دعوت شده اند.

در این گزارش آمده است که هنوز مشخص نیست چه تعداد از کشورهای دعوت شده در مذاکرات حضور خواهند یافت اما انتظار می‌رود کشورهایی که در مذاکرات کپنهاگ شرکت کردند، اینبار در عربستان سعودی نیز حضور یابند.

بریتانیا، آفریقای جنوبی، لهستان و اتحادیه اروپا از جمله کشورهایی هستند که حضورشان را تایید کرده‌اند و هنوز آمریکا موضع رسمی در این مورد اتخاذ نکرده است.

میزبانی عربستان سعودی از مذاکرات در حالی صورت می گیرد که ولادیمیر زلنسکی، رئیس جمهور اوکراین در نشست اتحادیه عرب در جده شرکت کرد تا این کشورها را برای حمایت از کیف تحت فشار قرار دهد. این در حالی است که کشورهای عربی بویژه عربستان سعودی علی رغم رای مثبت به قطعنامه سازمان ملل در مورد محکومیت عملیات نظامی روسیه در اوکراین، عمدتاً سعی کرده اند تا موضع بی‌طرفانه ای اتخاذ کنند و با حمایت از کیف روابط خود با روسیه را برهم نزنند.

کم نیستند تحلیلگرانی که شانس موفقیت مذاکرات صلح در شرایطی کنونی را بسیار کمتر از حد انتظار جلوه می‌دهند زیرا کرملین مدعی است که حدود یک ششم اوکراین را ضمیمه کرده است و گفته است که مذاکرات صلح با اوکراین را تنها در صورتی ممکن می‌داند که کیف «واقعیت‌های جدید» را بپذیرد و در مقابل کیف می‌گوید مذاکره با روسیه تنها پس از خروج نیروهای مسکو امکان‌پذیر خواهد بود.

با این حال تلاش عربستان برای نقش‌آفرینی در پرونده میانجی‌گری جنگ اوکراین ابعاد و اهدافی فراتر از توقف جنگ دارد که موجب اهمیت میانجی‌گری ریاض می‌شود.
 
چرخش در سیاست خارجی عربستان
موضع‌گیری عربستان در مورد جنگ اوکراین در یک چشم‌انداز کلی از جهت‌گیری سیاست خارجی این کشور طی سالهای اخیر بر تداوم مسیر جدیدی که ریاض در مواجهه با انتظارات از تغییرات نظم جهانی و منطقه ای در پیش گرفته است صحه می‌گذارد. سیاست خارجی عربستان سعودی در اوایل قرن بیست و یکم به طور جدی بخشی از اردوگاه ضدکمونیستی در طول جنگ سرد بود و ارتباط نزدیکی با شبکه‌های امنیتی منطقه‌ای تحت رهبری ایالات متحده در خلیج فارس داشت، اما اکنون به طور فزاینده‌ای موضعی غیرمتعهد اتخاذ می‌کند.

نشانه‌های بیشتری از این سیاست را طی ماه‌های گذشته می‌توان مشاهده کرد از جمله این واقعیت که عربستان سعودی چین را برای میانجیگری حصول توافق ازسرگیری روابط حسنه با ایران انتخاب کرد برای بسیاری از ناظران بین المللی غیرمنتظره بود .

نمونه دیگر رویکرد جدید عربستان سعودی در دوران رقابت های استراتژیک غرب و شرق، را می‎توان در جریان مقاومت آنها در برابر فشارها برای کاهش قیمت نفت، که بخش مهمی از برنامه غرب برای زمینگیر کردن اقتصاد روسیه و به شدت زیان مسکو بود، اشاره کرد. عربستان سعودی به عنوان بخشی از گروه اوپک پلاس همکاری با روسیه برای حفظ قیمت نفت از طریق کاهش تولید را انتخاب کرد که خشم بایدن و قانونگذاران آمریکایی را برانگیخت.

‌می‌توان از دور شدن تدریجی عربستان سعودی از سیاست‎های غرب در تحولات اوکراین شواهد بیشتری نیز ذکرکرد که برای نمونه ماجرای میانجی‌گری ریاض برای آزادی 10 اسیر غیراوکراینی در دست روسیه در اواخر سال 2022 با حواشی مهمی مواجه بود.

در حالی که با وساطت عربستان 10 مزدور غیراوکراینی که با مجازات اعدام از سوی جدایی طلبان طرفدار روسیه روبرو بودند آزاد شده و به کشورهایشان برگشتند، روزنامه انگلیسی سان به نقل از یکی از پنج بریتانیایی آزاد شده با نام شان پینر نوشت رومن آبراموویچ مالک میلیاردر روسی سابق باشگاه چلسی در هواپیمایی که اسرا را از روسیه به ریاض می رسانده حضور داشته است. موضوعی که به عنوان روابط پشت پرده میان روسیه و عربستان در دوران کمپین تحریمی گسترده غرب علیه مسکو قلمداد می‌شد.

خبر اجلاس جده پس از آن منتشر می‌شود که جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی آمریکا روز پنجشنبه از عربستان دیدار کرد تا بتواند روابط سرد این روزهای دو کشور را مجدداً بهبود بخشد. اما اکنون در میان سکوت معنادار آمریکا، اقدام عربستان برای میزبانی از مذاکرات صلح و نشان دادن موضع‌ بی‌طرفانه در نبرد نیابتی آمریکا و روسیه، با تغییر عمیق‌تر در سیاست خارجی عربستان سعودی که مدتی است مشهود بوده، سازگار است. محمد بن سلمان در حال انطباق با شرایط در حال تغییر بین‌المللی، به آینده عربستان سعودی نگاه می کند و تلاش دارد تا توازن قدرت گسترده‌تری را در خلیج فارسی که در نهایت «پساآمریکایی» می داند، ایجاد کند.