ظرفیت های توافق ایران و عربستان

به گزارش اسلام تایمز، اهمیت توافق تاریخی ایران و عربستان از حیث ابعاد و تأثیرات آن محل تحلیل و پرسشگری بسیاری از مرکز عملی و تحقیقاتی منطقه ای و بین المللی طی دو ماه گذشته بوده است. در همین راستا مرکز مطالعاتی اندیشه سازان نور در نشستی رسانه‌ای به بررسی دقیقتر ابعاد و زوایای این تحول مهم پرداخته است. طی این نشست که روز شنبه ششم خردادماه در ساختمان موسسه مطالعات اندیشه سازان نور برگزار شد سعدالله زارعی، رئیس این موسسه نگاه مجددی به موضوعات مرتبط با توافق ایران و عربستان انداخت.



زارعی در ابتدای سخنرانی خود، ایران و عربستان را به لحاظ مذهبی و تاریخی و موقعیت ژئوپلتیکی و ذخایر انرژی کشورهای مهم در غرب آسیا و جهان اسلام توصیف کرد و گفت که دو کشور با این سطح از توانمندی اگر در فضای همکاری قرار بگیرند، می‌توانند تحول راهبردی در سطح منطقه رقم بزنند.

چیزی که تاکنون عربستان و ایران را از هم دور کرده، دخالت‌های خارجی بوده و آمریکاییها در دهه‌های اخیر تلاش کردند تا از ظرفیت سیاسی و اقتصادی عربستان به عنوان یک ابزار متعارض در منطقه استفاده کنند و به همین خاطر به تشدید تنشها دامن زده‌اند. بنابراین، در بیشتر پرونده‌های منطقه‌ای، عربستان به عنوان یک طرف مخاصمه نقش مهمی ایفا کرده است.

زارعی این تصور مشهور را که همه تنشها در منطقه به ایران و عربستان ارتباط دارد و دیگر گروه‌ها به نیابت از دو کشور جنگ می‌کنند را اشتباه خواند و تاکید کرد:«این مسئله واقعیت ندارد، همانگونه که در اشغال نظامی عراق و افغانستان توسط آمریکا، عربستان سعودی دخالتی نداشت. همچنین، جنگهایی که در فلسطین رخ داد، سعودیها در آن مداخله‌ای نداشتند و ایران هم در این درگیری‌ها بر اساس رسالت دینی و انقلابی خود در کنار مظلوم قرار گرفت.

در بحران سوریه هم اگرچه گروه‌هایی از سوی عربستان سعودی حمایت مالی و تسلیحاتی می‌شدند، اما نمی‌توان گفت که آنها به نیابت از سعودیها می‌جنگیدند. ارتش سوریه و نیروهای دفاع وطنی هم به نیابت از ایران نمی‌جنگند و به خاطر حمایت از مردم این کشور با تروریستها مقابله می‌کردند، اما این تصور غلط در منطقه شکل گرفته که هر تنش در منطقه به نیابت از ایران و عربستان صورت می‌گیرد. به همین خاطر بود که وقتی توافق ایران و عربستان امضا شد خیلی توقع داشتند بعد از این، همه تنشها در منطقه پایان خواهد یافت درحالی که اینگونه نیست».

زارعی در ادامه سخنرانی خود، به جنگ یمن که بسیاری آنرا تقابل نیابتی ایران و عربستان می‌دانند اشاره کرد و گفت:«جمهوری اسلامی هیچ دخالتی در این جنگ ندارد و عربستان خودش جنگ را با کمک شرکایش شروع کرد و بیش از 8 سال این کشور را مورد تهاجم قرار داده است که هزاران نفر کشته و زخمی شده‌اند و اکنون باید در مقابل اقداماتش پاسخگو باشد و به یمنی‌ها غرامت بپردازد و این جنگ نیز بین عربستان و یمنی‌ها بود».

زارعی تاکید کرد که توافقات ایران و عربستان بر اساس نیازها شکل گرفته است و تماس بین مقامات دو کشور کماکان ادامه دارد و برخلاف گذشته که مذاکرات رنگ و بوی یمنی داشت، اکنون روابط سیاسی بین تهران ریاض در جریان است و نوید فضای مثبت را می‌دهد و سطح روابط به این بستگی دارد که دو کشور در مسیر گفتگوها تا چه حد بتوانند همکاری کنند.
 
سعودیها تحولات جهانی را به خوبی درک کردند  
زارعی درباره اینکه چه تحولاتی در شتاب گرفتن توافق ایران و عربستان در چین دخیل بود، هم گفت:«سعودیها به این باور رسیدند که شرایط در منطقه و جهان در حال تغییر است و اگر به سیاست‌های گذشته ادامه دهند به منافعشان آسیب خواهد دید.

یکی از این موضوعات مهم، احداث کریدور شمال- جنوب و گسترش همکاریهای اقتصادی مسکو و تهران و همچنین دستاوردهای نسبی روسیه در جنگ اوکراین بود. تحولات داخلی سرزمینهای اشغالی، قدرت‌گیری انصارالله و احتمال حملات موشکی مجدد به خاک عربستان و دست بسته بودن این کشور در دفاع از خود، موضوع دیگری بود که سعودیها را به بازنگری در سیاستهای قبلی واداشت».
  
بحران یمن، به طرف سعودی و یمنی‌ها مربوط است
زارعی درباره اینکه در پرونده یمن، عربستان چه انتظاراتی از ایران دارد و اینکه گفته می‌شود جمهوری اسلامی، یمن را در توافق با ریاض معاوضه کرده است، گفت:«یک نگاه متفاوت بین جمهوری اسلامی و دیگران وجود دارد و اینکه ما معتقدیم که استقلال، آزادی و حاکمیت ملی باید برای همه کشورها وجود داشته باشد نه فقط برای خودمان.

جمهوری اسلامی اصلا در امور داخلی کشورها دخالت نمی‌کند و فقط از مظلومان حمایت می‌کند و دنبال نفوذ در هیچ کشوری نیست. بنابراین، بر اساس تصوراتی که در منطقه علیه ایران در حمایت از یمنی‌ها وجود دارد، عربستان هم از تهران توقع دارد که در مسئله یمن هم اقداماتی را انجام دهد، این درحالی است که جمهوری اسلامی اصلا در این پرونده ذی‌نفع نیست که بخواهد از طرف یمنی‌ها تضمین بدهد و یمنی‌ها هم چنین اجازه‌ای را به ایران نداده‌اند که به نیابت از آنها مذاکرات را ادامه دهد.

در مذاکرات پکن، ایران روی حل مسئله یمن تاکید داشت و سعودیها خواسته‌هایی را مطرح کرده بودند که از طرف تهران به طور منطقی پاسخ داده شد. ایران اعلام کرده که از گفتگوی یمنی‌ها استقبال می‌کند و از توافقات سعودیها و دولت صنعا حمایت خواهد کرد و دولتی که در داخل یمن مورد توافق عمومی روی کار بیاید هم حمایت خواهد کرد. همچنین از هر گونه اقدامات بشردوستانه که به نفع یمنی‌ها باشد حمایت می‌کند و این موضع شفاف جمهوری اسلامی است و بیشتر از این وارد نمی‌شود».
 
با آمدن ترامپ هم چیزی عوض نمی‌شود
زارعی درباره اینکه در صورت پیروزی مجدد دونالد ترامپ، رئیس جمهور سابق آمریکا در انتخابات 2024، آیا در روابط عربستان سعودی و ایران تغییراتی ایجاد خواهد شد، گفت: «مسلما عربستان و شخص محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی این پیش‌فرض را در نظر گرفته‌اند که احتمال دارد ترامپ دوباره رئیس جمهور شود، چون سعودیها همواره به پیروزی جمهوریخواهان کمک کرده‌اند و هم اینکه بن سلمان پیش‌بینی می‌کند که جمهوریخواهان در انتخابات آینده برنده شوند و با وجود این جمع‌بندی، توافقات با ایران شکل گرفته است و لذا ترامپ هم نمی‌تواند این معادلات را تغییر دهد. شعار ترامپ این بود که آمریکا ضامن امنیت کشورهای عربی نیست و اگر اعراب حمایت می‌خواهند باید بهای آنرا هم بپردازند و به این معنی است که عربها دیگر نمی‌توانند به حمایتهای ترامپ دلگرم باشند.

از طرفی ضعف نظامی که برای آمریکا در سالهای اخیر به وجود آمده است تنها مربوط به دموکراتها نیست بلکه به کل آمریکا ارتباط دارد، همانگونه که سرنگونی پهپاد «گلوبال هاوک،  حمله به پایگاه عین الاسد» در دوره ترامپ انجام شد. بنابراین اتفاق خاصی در تحولات منطقه ایجاد نخواهد شد هر چند ممکن است تغییراتی در صحنه فلسطین ایجاد شود و فشارها به فلسطینی‌ها افزایش یابد، اما در کل تغییر عمده‌ای ایجاد نخواهد شد».