بازخوانی شاخص جهانی تروریسم در ۲۰۲۳

اما این بدان معنا نیست که گروه‌های تکفیری و تروریستی به طور کامل در آفریقا ساکن شده‌اند و می‌توان سایر مناطق جهان را از این حیث امن دانست. در همین راستا سعی داریم در مقاله‌ای شامل چند فصل به بررسی چشم‌انداز تروریسم در سال 2023 با توجه به تحرکات تروریستی در سال 2022 بپردازیم.

این مقاله خلاصه‌ای جامع از روند فعالیت گروه‌های تروریستی در مناطق مختلف جهان، چگونگی تغییر روش و تاکتیک تروریست‌ها، تاثیر شرایط اقتصادی و اجتماعی بر فعالیت گروه‌های تروریستی، محرک‌های ژئوپلیتیکی و ایدئولوژیکی، استراتژی‌هایی که تروریست‌ها اتخاذ می‌کنند و ... را ارئه می دهد.

در این مقاله همچنین آمار حملات تروریستی و قربانیان  آنها را در سال 2022 در 163 کشور جهان مورد بررسی قرار می‌دهیم و در ارائه این آمار از اطلاعات پایگاه «ردیاب تروریسم» استفاده‌ کرده‌ایم.

در این بخش سعی داریم 10 کشوری که بیشترین آسیب را از حملات تروریستی در سال 2022 متحمل شدند معرفی کنیم.

افغانستان
افغانستان برای چهارمین سال متوالی در صدر فهرست 10 کشوری که بیشترین آسیب را از حملات تروریستی دریافت کردند باقی ماند اما شمار جان باختگان ناشی از این حملات نسبت به سال‌های گذشته کاهش یافت و به 633 مورد رسید که کمترین میزان قربانیان ناشی از عملیات‌های تروریستی در افغانستان از سال 2007 است.

تعداد حملات تروریستی در افغانستان در سال 2022 نسبت به 2021 حدود 75 درصد و شمار تلفات جانی 58 درصد کاهش یافت. 9 درصد از کل قربانیان تروریسم در جهان در سال 2022 مربوط به افغانستان است.

-گستره جغرافیایی تحرکات تروریستی در افغانستان:
سال 2022 شاهد افزایش گستره جغرافیایی تروریسم در افغانستان بود؛ به طوری که از 34 ولایت افغانستان، در 26 ولایت حمله تروریستی انجام شد. بیشترین تعداد کشته‌های عملیات‌های تروریستی مربوط به کابل پایتخت افغانستان است که این عملیات‌ها توسط شاخه خراسان داعش انجام شدند.  اما با این وجود تعداد قربانیان حملات تروریستی در کابل در سال 2022 نسبت به 2021 بیش از 50 درصد کاهش داشت و به 217 نفر رسید.

تعداد حملات انفجاری داعش در کابل نیز نسبت به سال 2021 روند کاهشی داشت و به 7 مورد رسید که 78 نفر در جریان این حملات کشته شدند. اما به طور کلی عملیات بمب‌گذاری و انفجار اصلی ترین تاکتیک داعش در افغانستان در سال 2022 بود که در اثر آن 434 تن به قتل رسیدند.

-تهدید فزاینده داعش-شاخه خراسان:
بعد از سیطره طالبان بر افغانستان در آگوست 2021، شاخه خراسان داعش به عنوان فعال‌ترین گروه تروریستی در این کشور ظاهر شد؛ به طوری که در سال 2022 داعش 115 حمله تروریستی در افغانستان انجام داد که 422 تن بر اثر آن کشته شدند. اطلاعات نشان می‌دهد که داعش از تنش‌های موجود بین مردم افغانستان و طالبان برای انجام تحرکات تروریستی خود سوءاستفاده می‌کند. افغانستان درحال حاضر در سطوح مختلف اقتصادی و اجتماعی و معیشتی وضعیت خوبی ندارد و مردم از نوعی ناامنی غذایی رنج می‌برند.

با تعلیق کمک‌های سازمان‌های بین‌المللی به بخش اقتصاد و بهداشت، وضعیت شهروندان افغانستان بدتر نیز شده است.  علاوه بر آن مراکز مبارزه با تروریسم نگران نفوذ گروه تروریستی-تکفیری القاعده به افغانستان و تبدیل شدن این کشور به پناهگاه تروریست‌ها هستند.

سوریه
بعد از گذشت یک دهه از بحران تروریسم در سوریه، تحرکات تروریستی در این کشور همچنان سیر نزولی دارد اما تروریست‌های داعش هنوز هم از مانور و خودنمایی در سوریه و مناطق مرزی آن دست نمی‌کشند. در سال 2022 تعداد قربانیان حملات تروریستی در سوریه به 447 نفر رسید که نسبت به سال 2021 حدود 10 درصد کاهش داشت. تعداد حملات تروریستی در سوریه در سال 2022 نیز  در مقایسه با 3 سال گذشته تقریبا 50 درصد کاهش یافت.

عمده هدف حملات تروریستی در سوریه در سال 2022 نیروهای ارتش این کشور بود و بیشترین قربانیان نیز از میان همین نیروها بودند. استان‌های مرزی در شمال و شرق سوریه بیشترین آسیب را از تروریسم در سال 2022 متحمل شدند و 47 درصد از این حملات در استان‌های دیرالزور و حلب بود. استان دیرالزور با ثبت 65 حمله تروریستی شاهد بیشترین تحرکات تروریستی در سال 2022 بود.  همچنین از 447 قربانی تروریسم در سوریه در این سال، 41 درصد یعنی 184 نفر مربوط به استان حسکه بود.

-ادامه تهدید داعش: داعش برای نهمین سال متوالی در صدر مرگبارترین گروه‌های تروریستی در سوریه باقی ماند و 77 درصد از قربانیان تروریسم در این کشور مربوط به حملات داعش بود. درحالی که تعداد عملیات‌های تروریستی داعش در سال 2022 در سوریه 8 درصد کاهش یافت اما مرگ و میرهای ناشی از آن 42 درصد افزایش داشت و به طور میانگین در هر حمله 3.3 تن کشته شدندکه 86 درصد از آنها نظامی بودند.

با وجود اینکه اغلب حملات داعش در سوریه در سال 2022 با سلاح‌های گرم انجام می‌شد اما عملیات‌های انفجاری آن مرگبارتر بودند و به طور متوسط در هر یک از آنها 3.6 نفر جان خود را از دست می‌دادند.

عراق
در سال 2022 عراق مجموعا 401 حمله تروریستی را ثبت کرد که آمار قابل توجهی به نظر می‌رسد اما با این حال نسبت به سال 2021 حدود 54 درصد روند کاهشی داشت و تنها 174 مورد جان باختگان ناشی از این حملات اعلام کرد که در مقایسه با سال 2021 حدود 68 درصد سیر نزولی داشت. این وضعیت بیانگر بهبود روند مبارزه با داعش در عراق به ویژه بعد از آغاز خروج نظامیان ایالات متحده از عراق بود و ثابت کرد که نیروهای ارتش و حشد شعبی قدرت کافی برای مبارزه با تروریسم را دارند.

در سطح جغرافیایی حملات تروریستی عمدتا در همه مناطق عراق انجام شد؛ به طوری که از 19 استان این کشور 16 استان شاهد حملات تروریستی در سال 2022 بودند و استان‌های شمال شرقی بیشترین آسیب را متحمل شدند و 51 درصد از حملات تروریستی عراق مربوط به استان‌های دیالی و صلاح‌الدین و کرکوک بود.

-ادامه تهدید داعش: عراق نیز همانند سوریه همچنان تحت تاثیر تحرکات گروه تروریستی-تکفیری داعش قرر دارد؛ جایی که 76 درصد از کل کشته‌های ناشی از حملات تروریستی عراق در سال 2022 مربوط به داعش بود. اما با این وجود تعداد تلفات حملات تروریستی داعش در این کشور در مقایسه با سال 2021 بیش از 50 درصد کاهش یافت.

آمار حاکی از آن است که داعش همانند چند سال گذشته مسئول مرگبارترین حملات تروریستی در عراق در سال 2022 بود. یکی از مرگبارترین جنایت‌های داعش در این سال در عراق مربوط به یک حمله مسلحانه به مقر ارتش در ماه ژانویه است که طی آن 11 سرباز عراقی کشته شدند.

در حالی که فعالیت‌های داعش در عراق از زمان اعلام شکست این گروه در سال 2017 به میزان قابل توجهی کاهش یافته اما تهدید آن برای امنیت کل منطقه همچنان باقی است. با وجود اینکه خلافت ادعایی داعش سال‌هاست شکست خورده  و این گروه تکفیری نمی‌تواند مقر یا سرزمین خاصی برای خود داشته باشد اما همچنان به خودنمایی ادامه می‌دهد و تحرکات تروریست‌های داعش در مناطق دورافتاده و کوهستانی و بیابانی عراق همچنان قربانی می‌گیرد.

پاکستان
تعداد حملات تروریستی و تلفات ناشی از آن در پاکستان در سال 2022 به شکل قابل توجهی افزایش یافت و نسبت به سال 2021 دو برابر شد و 298 تن در این سال قربانی عملیات‌های تروریستی شدند. ارتش پاکستان همچنان به تلاش‌های خود برای خلع سلاح و از بین بردن هسته‌های خفته تروریستی ادامه می‌دهد و به همین علت، نیروهای ارتش، عمده هدف حملات تروریستی بوده‌اند و 55 درصد از کل قربانیان این حملات در پاکستان در سال 2022، شامل عناصر ارتش می‌شد.

فعالیت‌های تروریستی در پاکستان در سال 2022 همانند سال‌های گذشته در امتداد مرزهای این کشور با افغانستان بود و 63 درصد از حملات در این منطقه بود.

-تشدید تحرکات جیش تحریر:
گروه جیش تحریر مرگبارترین گروه تروریستی در پاکستان در سال 2022 بود و حملات آن در مقایسه با سال 2021 حدود 77 درصد افزایش یافت و قربانیان این حملات نیز 9 برابر شد. بزرگترین عملیات تروریستی این گروه مربوط به حمله به 2 پاسگاه در مرز پاکستان و افغانستان بود که آمار رسمی کشته‌ها تایید نشده اما گروه مذکور اعلام کرد که در این حمله 195 تن کشته شده‌اند.

-افزایش فعالیت‌های داعش-شاخه خراسان:
شاخه داعش خراسان در پاکستان طی سال 2022 در مجموع 23 حمله تروریستی انجام داد که 78 تن بر اثر این حملات کشته شدند که 3 برابر تلفات حملات تروریستی در سال 2021 بود. عمده حملات داعش در امتداد مرز پاکستان با افغانستان بود. مرگبارترین حمله این گروه تروریستی در پاکستان طی سال 2022 در ایالت «خیبر پشتون خواه» بود که طی آن در یک عملیات بمب‌گذاری در مسجد شیعیان دست کم 56 نفر جان خود را از دست دادند.

اطلاعات نشان می‌دهد که با توجه به اوضاع نابسامان افغانستان و نفوذ گروه‌های تروریستی در این کشور انتظار می‌رود حملات تروریستی در مرز افغانستان و پاکستان همچنان ادامه داشته باشد.

ادامه دارد...