یمن، زخم‌ خورده جنگ و امیداور به صلح

به گزارش اسلام تایمز، در تقویم رویدادها 25 مارس (5 فروردین) مصادف با آغاز تهاجم ائتلاف تحت رهبری عربستان سعودی به یمن و شروع یکی از ویرانگرترین و مصیبت‌بارترین جنگ‌های قرن بیست و یکم است. این جنگ خانمان‌سوز و بی‌حاصل با صدها هزار کشته و زخمی، اکنون در حالی وارد هشتمین سال می‌شود که هیچ گوشه ای از این کشور غنی و فوق‌العاده زیبا اما فقیر نیست که تحت تأثیر جنگ قرار نگرفته باشد از پایتخت کوهستانی صنعا در شمال، تا شهر بندری جنوبی عدن و مارب غنی از نفت در شرق و جزایر بکر آن در دریای سرخ.

یمن که پیش از جنگ نیز به دلیل سالها حکومت دیکتاتوری وابسته به عربستان سعودی و آمریکا کشوری فقیر و توسعه نیافته بود، اکنون پس از هشت سال تجاوز و محاصره با جمعیت ده ها میلیون نفری، در بدترین بحران انسانی جهان غوطه ‌ور است.

دیکتاتور دیرینه آن، علی عبدالله صالح، به مدت 33 سال در قدرت بود تا اینکه یمنی ها او را در سال 2011 پس از موجی از خیزش های مردمی در سراسر منطقه سرنگون کردند. صالح قدرت را به معاون خود عبد ربه منصور هادی سپرد و به عربستان سعودی گریخت. اما دولت جدید که مورد حمایت شیخ نشینان محافظه کار خلیج فارس بود در تلاش برای مصادره کردن روند انقلاب از انجام اصلاحات بنیادین مورد خواست مردم سرباز زد و دخالت‌های آشکار خارجی و سرسپردگی دولت هادی موجب شد تا در سال 2014 مردم بار دیگر انقلاب 21سپتامبر را رقم زده و دولت مستعفی و فراری منصور هادی را کاملاً از قدرت خلع ید کنند.

اما تداوم دخالت‌های عربستان سعودی و شرکای غربی و عربی آن برای مقابله با دولت انقلابی تازه تأسیس تحت رهبری انصارالله و بی‌ثبات کردن کشور از طریق تشکیل دولت موازی نامشروع و در تبعید در عدن، در کنار سربرآوردن گروه‌های تروریستی همانند القاعده و داعش در استانهای جنوبی و تشدید تحرکات جنبش‌های تجزیه‌طلبانه (حراک)، موجب شد تا ارتش و کمیته‌های مردمی برای مقابله با افزایش دامنه آشوب‌ها به سمت استان‌های جنوبی حرکت کرده و پیشروی‌های سریع چشمگیری به دست آوردند.

پس از این پیشروی‌ها عربستان سعودی در قامت رهبری یک ائتلاف نظامی متشکل از برخی از متحدانش و با چراغ سبز دولت‌های غربی بویژه ایالات متحده به بهانه بازگرداندن منصور هادی به قدرت، تجاوز سراسری به خاک یمن را آغاز کرد که منجر به کشته شدن هزاران غیرنظامی و تخریب بسیاری از زیرساخت های غیرنظامی در سراسر یمن شد. 

سعودی‌ها با دلگرمی به حمایتهای گسترده نظامی غرب در آغاز جنگ از فتح چند روزه صنعا دم می‌زدند اما اکنون هشت سال از وعده خیالی رهبران ریاض می‌گذرد و نه تنها هیچ کدام از اهداف نخستین جنگ برای متجاوزان تحقق نیافته است بلکه به واسطه پیشرفت‌های بزرگ نظامی بویژه در حوزه‌های موشکی و پهبادی و پیروزی‌های میدانی انصارالله، جنگ یمن به باتلاقی کشنده برای سعودی‌ها تبدیل شده که هم صدها میلیارد دلار بودجه نظامی عربستان را بلعیده و هم امنیت این کشور را به مراتب ضربه پذیرتر از قبل کرده است. اکنون بیشتر مناطق شمال یمن و همچنین بخش‌هایی از شهر مارب و سومین شهر این کشور، تعز در کنترل دولت نجات ملی به رهبری انصارالله است.

سعودی‌ها در سالهای اخیر با آگاهی از ناتوانی در کسب پیروزی در جنگ، عملاً سناریوی زمین سوخته را در پیش گرفتند و این موضوع بیش از پیش وضعیت غیرنظامیان در جنگ را تحت تأثیر قرار می‌داد.

استفاده گسترده از بمب‌های خوشه‌ای خریداری شده از سوی کشورهای غربی در بمباران شهرها موجب شده تا حتی در دوران آتش بس نیز غیرنظامیان یمنی بویژه کودکان قربانی این بمب‌ها شوند. تنها هفته گذشته، نوجوانی 19 ساله به نام خطاب در حال جمع‌آوری بطری های پلاستیکی و کارتن های دور ریخته شده نوشیدنی از داخل زباله‌های یک مغازه فروش کپسول گاز در شهر تعز در اثر منفجر شدن بمب‌های عمل نکرده به شدت زخمی شد.
 

 
خطاب یکی از هزاران نفری است که در سراسر یمن توسط بمب های منفجر نشده و مین های زمینی معلول و مثله شده است. برخی از آنها خمپاره یا راکتی هستند که بر سر شهرها ریخته شده اند و برخی دیگر مین ها و تله های انفجاری هستند که عمداً توسط نیروهای زمینی در عقب نشینی رها شده اند.

بر اساس تجزیه و تحلیل سازمان Save The Children، مین ها و سایر وسایل انفجاری هر دو روز یک کودک را در سال 2022 کشته یا مجروح کرده است.
این آمار بالای معلول شدن کودکان و غیرنظامیان در حالی است که در اثر تداوم محاصره غیرانسانی یمن، بیمارستان‌ها امکانات و زیرساخت‌های کافی برای مداوای مجروحان همانند پیوند اعضا و حتی ساختن پروتزهای مصنوعی برای معلولان را ندارند.
 

 
از طرف دیگر جنگ اکثریت مردم یمن را در گرسنگی فرو برده است و 80 درصد از جمعیت این کشور به کمک های غذایی نیاز دارند.
در گزارش‌های رسانه‌ای از کمپ‌های پناهندگان و معدود مراکز حمایتی سازمان‌های حقوق بشری بین المللی، علاوه بر سوءتغذیه کودکان، مادران جوانی مشاهده می‌شوند که اغلب خودشان دچار سوءتغذیه هستند و در نتیجه نمی‌توانند به اندازه کافی به کودکان شیرخوار شیر بدهند.

وضعیت حاد انسانی به گونه ای است که اکنون یمنی ها با یک جبهه جدید بحران مواجه هستند و آن کاهش توجهات بین المللی و ارسال کمک های بشردوستانه است.
در فوریه 2022، مارتین گریفیث، مسئول امور بشردوستانه سازمان ملل متحد هشدار داد که به دلیل کمبود بودجه، عملیات کمک رسانی در یمن "در شرف انجام کارهای بسیار کمتری است".
برنامه جهانی غذا جیره‌های غذایی را برای هشت میلیون نفر کاهش داده است و هشدار داده است که در حالی که دو سوم پروژه‌های کمک‌رسانی کاهش یافته‌اند، ممکن است این روند نزولی تشدید شود.
 

 
به طور مثال در گزارش شبکه اسکای نیوز از کمپ آوارگان الجشا در الخوخا در امتداد سواحل غربی یمن، به وضعیت بغرنج درمانی و تغذیه اهالی این کمپ اشاره می‌شود این در حالی است که در ماه‌های اخیر گزارش‌های متعددی از چپاول ثروت‌های طبیعی مناطق جنوبی بویژه نفت توسط امارات و عربستان منتشر شده است.
 
چشم انداز صلح؟
در شرایطی که طی ماه‌های گذشته تا حدود زیادی از حجم درگیری‌ها کاسته شده است با اعلام خبر توافق میان ایران و عربستان سعودی برای تنش‌زدایی و باز کردن مجدد سفارتخانه ها پس از 7 سال قطع روابط دیپلماتیک، اکنون امیدها به حل نهایی بحران یمن افزایش یافته است و انتظار می‌رود سعودی‌ها گام‌های واقعی برای پایان دادن به جنگ و محاصره  بردارند که این امر می‌تواند صلح را به یمن بازگرداند.

هانس گراندبرگ، فرستاده ویژه سازمان ملل در امور یمن، در واکنش به توافق عربستان و ایران به شورای امنیت سازمان ملل گفت: «تلاش‌های دیپلماتیک شدیدی در سطوح مختلف برای پایان دادن به درگیری‌ها ادامه دارد».

وی افزود: ما شاهد شتاب دیپلماتیک منطقه‌ای هستیم... طرف‌ها باید از فرصتی که این شتاب بین‌المللی و منطقه‌ای به وجود می‌آید برای برداشتن گام‌های قاطع به سوی آینده‌ای صلح‌آمیزتر استفاده کنند.
با این حال هیچ کس انتظار صلح یک شبه را ندارد و حتی اگر این توافق منجر به کاهش تنش در کشور شود، هنوز تنش گروه‌های شبه نظامی  وابسته به ائتلاف فروپاشیده عربستان و امارات مانعی است در مسیر بازگشت کامل آرامش به یمن.