بریکس پی | ابتکار اجلاس کازان برای پوست‌اندازی نظم جهانی

در حالی که توجهات جهانی بر جنگ‌ها در اروپای شرقی و خاورمیانه و آفریقا متمرکز است، ساختار نظم جهانی بی‌سر و صدا در حال پوست‌اندازی است. کشورهای در حال توسعه تحت رهبری روسیه و چین، در حال اعمال نفوذ بیشتر در امور اقتصادی جهان هستند و شروع به ایجاد جایگزین‌هایی برای نهادهای تحت رهبری غرب کرده‌اند و اتحاد «بریکس» بازیگری مهم در این تحول به شمار می‌رود.

در همین رابطه، نشست سران بریکس از روز سه‌شنبه در شهر کازان روسیه آغاز می‌شود و به مدت سه روز ادامه خواهد داشت. در نشست سران بریکس که شانزدهمین جلسه آن است، نمایندگان 32 کشور حضور خواهند داشت که 24 کشور در سطح رهبران خود شرکت می‌کنند و مسعود پزشکیان، رئیس جمهور ایران نیز در آن حضور خواهد داشت.

آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد، ژانگ مینگ، دبیرکل سازمان همکاری شانگهای، و دبیران کل جامعه کشورهای مستقل مشترک‌المنافع، اتحادیه اقتصادی اوراسیا، دولت متحد روسیه و بلاروس، و دیلما روسف، رئیس‌ بانک توسعه جدید بریکس، از دیگر چهره‌های شاخص دعوت شده به نشست هستند.  این در حالی است که حدود 2 هزار خبرنگار از 59 کشور برای پوشش این رویداد به روسیه سفر کرده اند تا نشان‌دهنده جایگاه بالا و توجهات جهانی به نتایج این اجلاس باشد.

شرکت کنندگان در نشست کازان به بحث در مورد موضوعات کلیدی در عرصه اقتصادی و سیاسی جهان، از جمله همکاری در زمینه امنیت، اصلاح سیستم مالی بین‌المللی، توسعه همکاری‌های بین‌بانکی و گسترش استفاده از ارزهای ملی در مبادلات خواهند پرداخت.

همچنین، سران عضو بریکس حل‌وفصل مناقشات منطقه‌ای را نیز بررسی خواهند کرد و احتمال دارد به مسئله مناقشه اوکراین و لبنان و غزه نیز اشاره شود، هرچند برای این موضوعات جلسه ویژه‌ای در نظر گرفته نشده است.

سخنگوی کرملین گفت که نشست سران بریکس شامل جلسات متعدد دوجانبه و چندجانبه بوده و ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه با تمامی همتایان خود مذاکرات جداگانه خواهد داشت.

یوری اوشاکوف، دستیار رئیس‌جمهور روسیه نیز یادآور شد که در حال حاضر 15 کشور به‌عنوان نامزدهای مشارکت با گروه بریکس در نظر گرفته شده‌اند. او گفت:«رهبران بریکس به وضوح گروهی از کشورها را تعیین خواهند کرد که در مرحله نخست می‌توانند به‌عنوان کشورهای شریک در نظر گرفته شوند. در حال حاضر، 15 کشور مورد بررسی قرار دارند که بر اساس معیارهای مختلف، از جمله تأثیر آن‌ها بر مسائل منطقه‌ای و بین‌المللی، برای مشارکت با گروه بریکس مناسب هستند». این مقام کرملین افزود که پذیرش تمامی کشورهای متقاضی به‌طور همزمان منطقی نخواهد بود، چرا که در این صورت، بریکس به ساختاری غیرشفاف و ناکارآمد تبدیل می‌شود.

روسیه ریاست دوره‌ای بریکس را در سال جاری برعهده دارد و تصمیم گرفته است از زمان خود به عنوان رئیس برای تمرکز بر ایجاد یک "نظم جهانی عادلانه" و هدایت محور به ارزهای محلی و سیستم‌های پرداخت در نشست کازان استفاده کند.
نشست بریکس به رهبری روسیه درحالی برگزار می‌شود که کرملین به سومین سال جنگ خود در اوکراین ادامه می دهد، تحلیلگران معتقدند پوتین سعی دارد از این موقعیت استفاده کرده تا نشان دهد روسیه تحت فشار غرب منزوی نشده است.

گروه بریکس در مدت عمر 16 ساله با تکیه بر تمایل خود برای ایجاد وزنه تعادلی در برابر نفوذ غرب در نهادهای جهانی، به یک نیروی سیاسی  و اقتصادی بزرگ تبدیل شده است و بنیانگذاران آن امیدوارند که با تاثیر خود را در نظم جهانی جدید افزایش دهند.
 
تمرکز بر دلارزدایی با «بریکس پی»
از آنجا که بریکس یک پلتفرم اقتصادی است تا وزن و جایگاه خود را در مبادلات جهانی ارتقا دهد، لذا برای تحقق این هدف تلاش‌های زیربنایی در راس برنامه‌ریزی‌ها قرار دارد.

به گفته مقامات مسکو، در حاشیه اجلاس بریکس، سیستم پرداخت جدید بریکس پی (BRICS Pay) رونمایی خواهد شد. این رویداد یکی از نشانه‌های قطعی از تلاش بریکس برای حذف دلار است که با ابزارهای دیگری نیز تقویت خواهد شد.

از طرف دیگر روسیه از شرکای خود خواسته است تا برای مقابله با فشار سیاسی کشورهای غربی جایگزینی برای صندوق بین‌المللی پول ایجاد کنند که این موضوع اخیرا در نشست روسای بانکهای مرکزی اعضای بریکس مورد بررسی قرار گرفت که در نشست‌ فردا می‌توانند نسخه آزمایشی سیستم پرداخت جدید را عملیاتی کنند. اخیرا بانک بریکس هم فعالیت خود را آغاز کرده است تا کشورهای عضو این بلوک اقتصادی به راحتی بتوانند مبادلات تجاری بایکدیگر را انجام دهند.

این بلوک از زمان تاسیس خود به دنبال هماهنگ کردن سیاستهای اقتصادی و دیپلماتیک اعضا، ایجاد نهادهای مالی جدید و کاهش وابستگی به دلار آمریکا بوده است. تسلط دلار به عنوان ارز ذخیره در تجارت کالاهایی مانند نفت به واشنگتن نفوذ زیادی بر سیستم مالی جهانی می‌دهد که در چند دهه گذشته از این اهرم برای تحت فشار قرار دادن دولتهای رقیب سوءاستفاده کرده است. کشورهایی مانند روسیه، ایران و ونزوئلا که تحت تأثیر تحریم‌ها و کنترل‌های صادراتی ایالات متحده قرار گرفته‌اند، از پیشگامان ترویج مبادله با ارزهای ملی و محلی و شیوه‌های دیگر همانند تهاتر ارزی هستند.

بریکس پی، معاملات یکپارچه را در میان کشورهای عضو گروه بریکس از جمله برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی تسهیل و از فناوری بلاک‌چین و قراردادهای هوشمند برای امکان تصمیم‌گیری شفاف و غیرمتمرکز استفاده می‌کند.

این پلتفرم می‌تواند از ارزهای دیجیتال یا استیبل‌کوین‌های متصل به ارزهای ملی کشورهای عضو پشتیبانی کند. این روش به بریکس پی اجازه می‌دهد تا اتکای خود به سیستم‌های سنتی را کاهش دهد و هزینه‌های تراکنش را به حداقل برساند.

کارشناسان معتقدند اگر کشورهای بریکس برای تجارت بین خودشان از ارز بریکس استفاده کنند، به طور حتم در سالهای آینده تاثیرات خود را بر کاهش تقاضا برای دلار آمریکا بر جای خواهد گذاشت، بریکس خود یک سوم اقتصاد جهانی و نیمی از جمعیت جهان را شامل می‌شود و بی‌شک در صورت تحقق واقعی، عملیاتی شدن و گسترش کاربردی استفاده از نهادهای مالی و پولی و سیستم‌های پرداخت میان اعضا، می‌تواند در افزایش دلار زدایی نقش مهم و اثرگذاری ایفا کند.
 
بریکس در حال گسترش
با توجه به انتقادات فزاینده کشورهای جنوب جهانی و در حال توسعه به ساختار ناعادلانه نظام بین‌المللی کنونی، رهبران روسیه و چین قصد دارند جایگزینی برای ساختارهای امنیتی و مالی تحت رهبری غرب تأسیس کنند و توسعه بریکس را گامی مهم برای رسیدن به این هدف می‌دانند. در دو سال اخیر بسیاری از کشورها آمادگی خود را برای پیوستن به بریکس اعلام کرده‌اند و ورود اعضای جدید می‌تواند جایگاه این بلوک اقتصادی را در برابر اردوگاه غرب به رهبری آمریکا بالا ببرد.

پیوستن به این گروه از اقتصادهای نوظهور، مزایای اقتصادی آشکاری برای کشورهای جنوب جهانی دارد. 10 کشوری که اکنون بریکس را تشکیل می‌دهند،  45 درصد  جمعیت جهان،  28 درصد تولید اقتصادی جهان و  47 درصد نفت خام جهانی را تشکیل می‌دهند.

در گزارشی از گروه مشاوره بوستون آمده است:«تجارت کالا در میان اقتصادهای بریکس به میزان قابل توجهی از تجارت بین کشورهای عضو «گروه 7» پیشی گرفته است که منجر به افزایش تجارت درون بریکس شده است».

کشورهای درحال توسعه امیدوارند که عضویت در بریکس منجر به افزایش تجارت و سرمایه‌گذاری در این کشورها شود. با توجه به اینکه اقتصادهای نوظهوری مانند مالزی و صادرکنندگان اصلی نفت و گاز از جمله عربستان سعودی نیز خواهان عضویت در این گروه هستند، لذا با پیوستن اعضای جدید، بیش از نیمی از جمعیت جهان در اردوگاه بریکس قرار خواهند گرفت که این مسئله در کنار افزایش تولید ناخالص این بلوک اقتصادی، تهدید جدی برای ساختارهای برتون وودز ایجاد خواهد کرد.

با افزایش همکاری‌های تجاری و اقتصادی بین کشورهای عضو، مسلماً هدف اصلی بریکس، اضافه کردن چندین تولیدکننده پیشرو نفت و گاز است که از این طریق خواهد توانست نبض انرژی جهان را در اختیار بگیرد.

از دید کارشناسان، مهمترین پیامد بزرگ شدن بریکس برای اقتصاد جهانی، استفاده از ارزهای محلی برای انجام تجارت دوجانبه و کاهش استفاده از دلار می‌باشد. این تغییر را می‌توان در چارچوب تلاش‌های گسترده‌تر این بلوک برای ایجاد چالشی علیه سیستم مالی تحت سلطه غرب در نظر گرفت.

کشورهای درحال توسعه علیرغم اینکه سهم قابل توجهی از جمعیت جهان را به خود اختصاص می‌دهند، در تنظیم سیاست‌های مراجع بین‌المللی مالی مانند بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول که همچنان از قدرت مالی قابل توجهی برای تخصیص سرمایه برخوردارند، نقش ناجیزی ایفا می‌کنند.

از دید کارشناسان، در یک دهه آینده «بریکس پلاس» احتمالاً شاهد سرمایه گذاری زیرساختی قابل توجهی خواهد بود که محیط کسب و کار و اتصال کریدورهای ترانزیتی را بهبود می‌بخشد.

توسعه حمل و نقل، ارتباطات دیجیتال، انرژی، و پروژه‌های دیگر تقاضا برای شرکت‌های جهانی ایجاد می‌کند و فرصت‌هایی را برای سرمایه‌گذاران عضو بریکس از جمله چین فراهم می‌کند.

همچنین، در دنیای چندقطبی‌تر، شرکت‌ها می‌توانند زنجیره‌های تامین بسازند که بتواند قدرت اقتصادهای بریکس پلاس را توسعه دهد و این مسئله می‎تواند آنها را در برابر شوک‌های ژئوپلیتیکی و تجاری مقاوم‌تر کند.
 
مقابله با یکجانبه‌گرایی
اجلاس بریکس در لحظه‌ای مهم برگزار می‌شود که جهان در حال تجربه یک تغییر پارادایم مهم در توزیع قدرت جهانی است که پیامدهای گسترده‌ای برای صلح و امنیت بین‌المللی خواهد داشت. چندقطبی اولین روندی است که باید در مورد اهمیت روزافزون بریکس در نظر گرفته شود. از دیدگاه رهبران جنوب جهانی، چندقطبی امن‌ترین ابزار برای محدود کردن هژمونی را ارائه می‌دهد که اگر کنترل نشود، تهدیدی برای هنجارهای بین‌المللی و امنیت جهانی است. 

یک جهان چند قطبی باثبات و صلح‌آمیز به یک سیستم چندجانبه کارآمد نیاز دارد که برای مقابله با چالش‌های منحصر به فرد قرن بیست و یکم مناسب باشد اما متأسفانه، ما شاهد روند دیگری از نهادهای چندجانبه ناکارآمد هستیم که حول محور سیستم سازمان ملل متمرکز شده است. شورای امنیت سازمان ملل که یادگاری از ساختار قدرت پس از جنگ جهانی دوم است، دیگر منعکس کننده پویایی جهان معاصر نیست و درخواست‌ اصلاحات در این شورا، تا حد زیادی مورد توجه قرار نمی‌گیرند، زیرا قدرت‌های بزرگ با استفاده از حق وتوی خود مهر باطل بر این درخواستها می‌زنند.

بریکس به عنوان جایگزینی برای تسلط ژئوپلیتیک غرب و صدای قدرتمندی برای کشورهای جنوب جهانی است. جهان در سالهای اخیر شاهد افزایش نگران کننده درگیری‌ها بوده است، مؤسسات مالی که دهها سال پیش تاسیس شدند، نشان داده‌اند که قادر به رسیدگی مناسب به روند فعلی نیستند. یک نظم چندقطبی جدید نیازمند یک سیستم چندجانبه اصلاح شده برای مقابله با سخت‌ترین چالش‌های امروزی است، از جنگ و تغییرات آب و هوایی گرفته تا بیماری‌های همه گیر و فناوری‌های مخرب مانند هوش مصنوعی.