روابط برزیل و اسرائیل؛ از ماه عسل تا تنش دیپماتیک

در مقابل اسرائیل نیز سفیر برزیل را احضار کرد و خواستار پس گرفتن سخنان لولا شد، اما برزیل با رد درخواست تل آویو، سفیر خود را از اسرائیل خارج کرد.

در حال حاضر تنش‌ها میان برزیل و اسرائیل به بالاترین حد خود رسیده است و دو طرف هر روز از هم دورتر میشوند.

 برزیل از ابتدای جنگ علیه غزه، این جنگ را یک جنگ نابرابر و کشتار زنان و کودکان را با شدیدترین لحن محکوم کرده است. این کشور همچنین در شورای امنیت سازمان ملل متحد به عنوان یک عضو غیردائمی از تمام قطعنامه‌هایی که خواستار آتش‌بس در غزه است، حمایت کرده، اگرچه همه قطعنامه‌هایی که خواستار آتش بس در غزه بودند، از جانب ایالات متحده وتو شدند. در چند دهه گذشته نیز، برزیل همواره از حامیان تشکیل دولت مستقل فلسطینی بوده است.
 
روابط برزیل و اسرائیل در دو دوره متفاوت
به طور کلی باید توجه داشت  برخلاف این روزها که برزیل روابط پرتنشی را با اسرائیل دارد، دو طرف در گذشته روابط پرفراز و نشیبی را تجربه کرده‌اند. در واقع برزیل و اسرائیل در دوره‌ای مانند امروز روابط پرتنش و در دوره‌هایی هم روابط نزدیکی داشته‌اند.
 
ماه عسل برزیل-اسرائیل
برزیل در ایجاد اسرائیل در سال 1948 که به روز نکبت معورف است، نقش داشت. برزیل رئیس مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نوامبر 1947 بود که طرح تقسیم فلسطین اولین بار ارائه شد و دولت وقت برزیل نقش مهمی در تصویب این طرح ایفا کرد. این طرح به پیشنهاد انگلیس تقسیم فلسطین را برای تاسیس رژیم صهیونیستی درنظر داشت.

«اسوالدو آرانا»، وزیر خارجه اسبق برزیل که در آن زمان رئیس هیئت نمایندگی برزیل در سازمان ملل متحد را برعهده داشت، ریاست مجمع عمومی سازمان ملل را نیز در دست داشت و نقشی حیاتی در بحث های طرح تقسیم ایفا کرد. به گفته «ژرسون مناندرو گارسیا د فریتاس»، سفیر سابق برزیل در اسرائیل، آرانا در روز رای گیری تقسیم فلسطین متوجه شد که این طرح از حمایت کافی برخوردار نیست، بنابراین از سخنرانان به طعنه خواست تا این طرح را به تاخیر اندازند. رای گیری در روز دوم اما آرای کافی برای ایجاد رژیم صهیونیستی را بدست آورد. امروزه در شهرهای تل آویو و بئرشبا خیابان هایی به نام آرانا وجود دارند و در بیت المقدس اشغالی یک میدان به نام این دیپلمات برزیلی نامگذاری شده است. برزیل همچنین یکی از اولین کشورهایی بود که در سال 1949 به طور رسمی رژیم صهیونیستی را به رسمیت شناخت.

در حال حاضر بیش از 100 هزار یهودی در برزیل زندگی می کنند و این جمعیت برزیل را به دومین جامعه یهودی در آمریکای لاتین تبدیل کرده است.

روابط بین برزیل و اسرائیل همچنین در زمان رئیس جمهور سابق برزیل، «ژایر بولسونارو»، گسترش یافت و بولسونارو برزیل را بهترین دوست اسرائیل معرفی کرد. هنگامی که بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل در سال 2018 با بولسونارو دیدار کرد، رئیس جمهور برزیل به نتانیاهو یک جایزه ملی اعطا کرد. این جایزه قبلا از سوی برزیل به ملکه الیزابت دوم و دوایت آیزنهاور رئیس جمهور ایالات متحده اهدا شده بود. بولسونارو بعداً تصمیم داشت که در اقدام مشابه ایالات متحده، سفارت برزیل در اسرائیل را از تل آویو به بیت المقدس منتقل کند، اما این کار جنجالی شد و بولسونارو در سفر سال 2019 خود به مناطق اشغالی به همراه نتانیاهو از دیوار غربی کوه معبد، مقدس ترین مکان یهودیت دیدن کرد.  در آن سفر، بولسونارو به جای انتقال کامل سفارت، یک دفتر تجاری غیر دیپلماتیک را در بیت المقدس افتتاح کرد.
 
دوران پرتنش روابط تل آویو- برازیلیا
بحران کنونی در روابط برزیل و اسرائیل برای اولین بار نیست که رخ می‌دهد، بلکه دو طرف شاهد تنش‌های تاریخی در روابط متقابل بوده‌اند. از جمله در سال 2014 که در آن زمان «دیلما روسف»، هم حزبی لولا سکان ریاست جمهوری برزیل را در دست داشت، از خشونت اسرائیل علیه فلسطینیان انتقاد کرد. در آن زمان نیز برزیل سفیر خود را از تل آویو فراخواند و سخنگوی وزارت امور خارجه اسرائیل نیز برزیل را یک کوتوله دیپلماتیک توصیف کرد و تنش‌ها اوج گرفت.

برزیل همچنین در سال 2014 همراه با 28 کشور دیگر، به تحقیقات شورای حقوق بشر سازمان ملل در مورد اتهامات نقض حقوق بشر اسرائیل در جنگ علیه غزه رای داد.

در نوامبر سال گذشته نیز موساد اسرائیل علناً اعلام کرد که برخی گروه‌های مرتبط با حزب الله را در برزیل شناسایی و با آن‌ها مقابله کرده است و این موضوع با واکنش خشم آلود برزیل روبرو شد. در آن زمان نیز «فلاویو دینو»، وزیر دادگستری برزیل با تکذیب ادعای مقامات تل آویو، اعلام کرد که برزیل یک کشور مستقل است و هیچ نیروی خارجی حق مداخله در امور امنیتی برزیل را ندارد. این روابط پرتنش با حمله اسرائیل به غزه شدت گرفت و اکنون کار به جایی رسیده که روابط دیپلماتیک دو کشور در آستانه قطع کامل قرار گرفته است.

رئیس جمهور برزیل در تازه ترین اظهار نظر خود گفته است: «آنچه در نوار غزه اتفاق می افتد یک جنگ نیست، یک نسل کشی است. این جنگ سربازان علیه سربازان نیست. این جنگ بین یک ارتش بسیار آماده در برابر زنان و کودکان بی گناه است.»

«عبدالباری عطوان»، سردبیر روزنامه رأی الیوم نیز درباره مواضع لولا دا سیلوا، رئیس جمهور برزیل درباره جنگ غزه نوشته است: «ما به عنوان عرب و مسلمان مواضع جسورانه کسانی را که سکوت را شکستند و در برابر جنایت‌های رژیم صهیونیستی و آمریکا در غزه ایستادند، فراموش نخواهیم کرد. در راس آنها لولا داسیلوا، رئیس جمهور برزیل است که لحظه‌ای در متهم کردن رژیم صهیونیستی به نسل کشی در غزه و مقایسه کردن قتل و پاکسازی نژادی مردم این منطقه با هولوکاست تردید نکرد. این کشورهای آمریکای لاتین مثل بولیوی، کلمبیا، شیلی و مکزیک بودند که سفرای رژیم صهیونیستی را اخراج کرده و سفارتخانه‌های این رژیم را بستند، اما برادران عرب جرأت اخراج یک سفیر یا بستن یک سفارتخانه را نداشتند بلکه برخی از آنها در ایجاد کریدور زمینی از امارات تا حیفا که از عربستان و اردن عبور می‌کند، برای فراهم کردن مواد غذایی تازه برای قاتلان صهیونیست بعد از تحریم دریایی کشتی‌های رژیم صهیونیستی و کشتی‌های حامی آن در دریای سرخ توسط ارتش یمن شتافتند و این در حالی است که کودکان نوار غزه از گرسنگی می‌میرند و یک تکه نان یا یک قوطی شیر ندارند.»