توافق امنیتی- اقتصادی آمریکا و بحرین؛ اهداف و نگرانی‌های واشنگتن؟

بلینکن پس از امضای این توافقنامه امنیتی با بیان اینکه همکاری‌های دفاعی و اطلاعاتی بین دو کشور گسترش می‌یابد، گفت:«هدف از این توافق افزایش همکاری‌ها در زمینه‌هایی از جمله دفاعی، امنیتی، فناوری و تجارت است. این توافقنامه جامع برای یکپارچگی امنیتی و رفاه و تعمیق همکاری‌های دوجانبه از سه طریق بسیار مهم کار می‌کند. این توافق، هماهنگی بین نیروهای مسلح ما و یکپارچگی قابلیت‌های اطلاعاتی ما را افزایش می‌دهد و به ما امکان می‌دهد در صورت بروز تهدیدها به آنها پاسخ دهیم».

بلینکن گفت:«این توافق جامع روابط اقتصادی دو کشور را تقویت می‌کند. از سال ۲۰۰۶، توافقنامه تجارت آزاد بین بحرین و آمریکا، تجارت و سرمایه گذاری را به بیش از سه برابر افزایش داده و سالانه به حدود سه میلیارد دلار رسانده و توافق امروز بر این اساس است و فرصت‌های سرمایه‌گذاری جدید برای بخش خصوصی و شرکای ما در آمریکا را فراهم می‌کند».

وزیر خارجه آمریکا همچنین تاکید کرد: «این توافقنامه با افزایش تبادل اطلاعات بین دو کشور و مردم، همکاری‌های علمی و فنی را تقویت کند و در حال حاضر در زمینه‌هایی مانند سلامت و امنیت دیجیتال در حال همکاری هستیم». بلینکن تصریح کرد:«ما مشتاقانه منتظر استفاده از این توافقنامه به عنوان چارچوبی برای کشورهای دیگری هستیم که مایلند در ارتقای ثبات منطقه‌ای، همکاری‌های اقتصادی و نوآوری‌های فناوری به ما بپیوندند».

ولیعهد بحرین نیز گفت:«این توافقنامه بیانگر یک بیانیه مشترک است که به وضوح قصد ما را برای حرکت با هم به سوی آینده‌ای مبتنی بر ارزش‌های مشترکمان بیان و به تقویت همکاری‌ها برای رفاه مطلوب برای نسل‌های آینده کمک می‌کند. توافق دوجانبه مبنا و نقطه شروعی برای همکاری‌های بین‌المللی مطابق با منافع متقابل دو کشور و دیدگاه‌های مشترک در زمینه دیپلماسی، امنیت و یکپارچگی اقتصادی است».

یک مقام ارشد دولت آمریکا گفت که سفر ولیعهد به واشنگتن نقطه اوج ارتباطات دیپلماتیک است که نزدیک به یک سال به طول انجامید و این شامل سفرهای متعدد به واشنگتن می‌شود.
 
افزایش جایگاه امنیتی بحرین برای آمریکا
این توافق نشان‌دهنده اهمیت و جایگاه بحرین برای آمریکا است، آنهم در زمانی است که عربستان سعودی و امارات به دنبال تضمین‌های امنیتی با ماهیت رسمی‌تر از سوی ایالات متحده هستند. بحرین در حال حاضر میزبان ناوگان پنجم نیروی دریایی ایالات متحده و مقر فرماندهی مرکزی نیروی دریایی ایالات متحده در خاورمیانه است و هزاران پرسنل نظامی آمریکایی در بحرین مستقر هستند.

بحرین در سال 2002، به یکی از متحدان اصلی غیر ناتو ایالات متحده تبدیل شد و توافق جدید نشان دهنده ارتقای تعهد امنیتی ایالات متحده در قبال بحرین است، اما ضمانت‌های ماده 5 ناتو را ارائه نمی‌دهد که نشان می‌دهد هرگونه حمله به یکی از اعضای ائتلاف حمله به همه اعضای آن است.

به گفته یک مقام ارشد آمریکایی، هدف این توافق جلوگیری از تهدیدات بوده و در صورت حمله به بحرین، ایالات متحده متعهد است که فوراً با متحد خود رایزنی کند و راه‌های پاسخگویی را بررسی کند.

هر چند در سالهای اخیر سیاست راهبردی آمریکا از خلیج فارس به سمت شرق آسیا متمرکز شده بود تا بتواند  رقیب اصلی خود یعنی چین را مهار کند، اما افزایش همکاریهای چین با کشورهای عربی نگرانی واشنگتن را دو چندان کرده است. امضای دهها قرارداد اقتصادی چین با عربستان سعودی و امارات در کنار توسعه همکاریهای امنیتی، واشنگتن را به این جمع‌بندی رسانده که باید به هر نحوی شده پایگاه چند دهه‌ای خود را حفظ کند. دولتمردان کاخ سفید تلاش می‌کردند تا راه نفوذ چین به خلیج فارس را مسدود کنند اما اکنون این کشور با کسب رتبه اول تجارت با شیوخ عرب، سالها انحصار شراکت های نظامی و امنیتی با شورای همکاری را به چالش کشیده است.

از سوی دیگر، روسیه هم در یکسال گذشته سطح همکاریهای اقتصادی و امنیتی با اعراب خلیج فارس را تقویت کرده است و این در حالی است که اتحاد چین و روسیه در خلیج فارس، به شدت برای منافع غرب خطرناک است. لذا، آمریکایی‌ها سعی دارند با امضای توافقات امنیتی و اقتصادی همچنان جای پای خود را حفظ کرده و نفوذ رقبا را کاهش دهند.  
 
مقابله با فضای همکاری منطقه ای ایرانی- عربی
بدون تردید هر گونه همکاری امنیتی آمریکا با کشورهای عربی، به تحرکات ایران در منطقه هم مربوط می‌شود و توافق اخیر با بحرین هم از این قاعده مستثنی نیست و آنگونه که یک مقام کاخ سفید ادعا کرده است، «این توافق با توجه به احساس نگرانی در مورد نفوذ ایران، بر بازدارندگی و ایجاد شرایط برای منطقه‌ای با ثبات‌تر متمرکز است».

این توافق امنیتی در زمانی انجام می‌شود که ایران با عربستان سعودی روابط خود را بهبود داده و متعاقب آن دیگر کشورهای عربی هم در مسیر عادی سازی روابط با تهران گام برمی‌دارند. از اینرو، واشنگتن قصد دارد با تقویت حضور نظامی خود در بحرین، از همگرایی عربی-ایرانی جلوگیری کرده و راه نفوذ ایران در منطقه را سد کند.

این درحالی است که در ماههای اخیر توافقاتی بین ایران با برخی شیوخ خلیج فارس برای تشکیل نیروی دریایی مشترک برای دفاع از امنیت منطقه انجام شده است و مقامات کاخ سفید از این مسئله به شدت نگران هستند. زیرا تشکیل این نیروی دریایی مشترک، علاوه‌بر اینکه جایگاه جمهوری اسلامی در منطقه را ارتقا می‌دهد، سبب تضعیف حضور نظامی آمریکا در منطقه خواهد شد، زیرا خود رهبران عربی هم به این باور رسیده‌اند که امنیت خلیج فارس باید توسط کشورهای منطقه تامین شود که مقدمه‌ای برای بریدن پای نظامیان آمریکایی از منطقه است.

این توافق در زمانی انجام می‌شود که دولت جو بایدن در حال کار برای انعقاد توافقی برای عادی سازی روابط بین رژیم صهیونیستی و عربستان سعودی در ازای دریافت ضمانت‌های امنیتی از سوی ایالات متحده است. آمریکا سال گذشته سعی داشت با همکاری اعراب و رژیم صهیونیستی ائتلافی علیه ایران تشکیل دهد ولی به مرحله اجرایی نرسید و برنامه‌های شوم تل‌آویو برای نفوذ به خلیج فارس و برهم زدن ثبات منطقه بهم خورد. بنابراین، واشنگتن تلاش می‌کند تا شکست سیاستهای قبلی را با امضای توافق امنیتی با بحرین که در سالهای اخیر روابط پرتنشی با جمهوری اسلامی داشت، جبران کند. اما این اقدامات دیرهنگام هم نمی‌تواند دردی از آمریکا دوا کند، زیرا اکنون عادی سازی روابط اعراب با رژیم صهیونیستی به اغما رفته است و هیچ کشوری حاضر نیست در این شرایط  این ننگ را به جان بخرد.

واشنگتن با امضای این توافق نامه می‌خواهد نشان دهد که قصدی برای خروج از خلیج فارس ندارد و نوعی سیگنال به سعودیها و دیگر کشورهای عربی است که نشان دهد با وجود درگیری در اوکراین، واشنگتن همچنان می‌تواند از متحدان عرب خود دفاع کند تا آنها را از گرایش به سمت تهران منصرف کند. اما رهبران سعودی و ابوظبی در یکسال گذشته نشان دادند که مثل گذشته نمی‌خواهند تمام تخم مرغ‌های خود را در سبد تضمین‌های امنیتی واشنگتن قرار دهند، زیرا نشانه‌های افول هژمونی آمریکا در جهان هویدا شده است و کشورها اکنون از غرب بریده و به سمت نظم نوینی در حرکت هستند که چین و روسیه برای جهان تداعی کرده‌اند.