گریز هسته‌ای، شوک نفتی، تخریب زیرساخت‌ها

اول اکتبر ۲۰۲۴، یعنی یک هفته قبل از نخستین سالگرد عملیات طوفان الاقصی، کابوس دیگری برای صهیونیست‌ها رقم خورد: «وعده صادق ۲»؛ حمله‌ای که چند پایگاه نظامی رژیم صهیونیستی با چیزی بین ۱۸۰ تا ۲۰۰ موشک مورد حمله قرار گرفت. هرچند تل‌آویو بعد از ترور اسماعیل هنیه، رهبر ارشد حماس و سیدحسن نصرالله، دبیرکل شهید حزب‌الله، خود را برای پاسخ تهران آماده می‌کرد، ولی وعده صادق ۲ در مقایسه با وعده صادق ۱، سطحی از غافلگیری را با خود داشت. حالا اسرائیلی‌ها در حالی می‌گویند که خود را برای پاسخ بزرگ‌ترین حمله موشکی ایران آماده می‌کنند که تهران برای دولت عبری، روشن کرده برای هر اقدامی، پاسخی متناسب روی میز قرار داده است. 

پنج روز بعد از حمله موشکی بی‌سابقه ایران به اسرائیل با نام «وعده‌صادق ۲» بحث‌ها درباره پاسخ احتمالی صهیونیست‌ها بیش از هر چیز مورد توجه است. سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، روز شنبه در سفر به دمشق، یک بار دیگر تأکید کرد که پاسخ ایران به هر تجاوز رژیم صهیونیستی قوی‌تر خواهد بود. این موضع‌گیری در شرایطی ابراز شده که نقطه تمرکز گزارش‌ها، بر سه گزینه احتمالی تل‌آویو متمرکز است: «تأسیسات هسته‌ای، نفتی و پایگاه‌های نظامی ایران.» مقام‌های ایران هشدار داده‌اند که اگر اسرائیل به ایران حمله کند، پاسخی سخت‌تر دریافت خواهد کرد. عباس عراقچی دیروز گفت: «پاسخ ما به هرگونه تجاوز اسرائیل قوی‌تر و سخت‌تر خواهد بود. آن‌ها می‌توانند اراده ما را محک بزنند.»

 خطر اجرایی شدن سیاست گریز هسته‌ای 
دونالد ترامپ، نامزد جمهوریخواهان در انتخابات امریکا روز جمعه اسرائیلی‌ها را تشویق کرد که در واکنش به حملات موشکی ایران، تأسیسات هسته‌ای را هدف قرار دهند، موضعی که برخی مقام‌های اسرائیلی نیز آن را تکرار کرده‌اند. نفتالی بنت، نخست وزیر اسبق رژیم صهیونیستی گفته است: «اکنون زمانی است که ما می‌توانیم حمله کنیم، زیرا ایران کاملاً آسیب‌پذیر است. زمان ضربه زدن و نابودی برنامه هسته‌ای فرا رسیده است»، موضوعی که ناظران درباره «آسان» بودن و تبعات آن هشدار می‌دهند. آن‌ها هشدار می‌دهند اگر تل‌آویو در محاسبات خود، خطر چنین اقدامی را بپذیرد، این را می‌داند که حتی در این صورت نه تنها توانایی هسته‌ای ایران نابود نخواهد شد بلکه باید خود را برای رویارویی با ایرانی که سیاست گریز هسته‌ای را در دستور کار قرار می‌دهد، آماده کند. 

اکونومیست در این مورد نوشت: «این دیدگاه خطرناک است. چراکه حمله یکباره به زیرساخت‌های هسته‌ای ایران می‌تواند ایران را برای ایجاد بازدارندگی بیشتر در آینده تشویق کند. ایران غیرقابل‌پیش‌بینی است. حمله به سایت‌های هسته‌ای این کشور، بعید است این تأسیسات را نابود کند و ممکن است برخی صدا‌ها در ایران برای حرکت به سمت ساخت بمب هسته‌ای بلندتر شود.»

اکونومیست، فاصله زیاد بین اراضی اشغالی و تأسیسات اصلی هسته‌ای ایران را یک معضل پیش روی صهیونیست‌ها می‌داند، چرا که آن‌ها برای رسیدن به حریم هوایی ایران باید از حریم هوایی اردن، عراق، سوریه، عربستان سعودی و احتمالاً ترکیه عبور کنند. دومین دلیل، تأمین سوخت جنگنده‌ها است. به گفته سرویس تحقیقات کنگره امریکا (CRS) پرواز به سمت تأسیسات اتمی ایران و بازگشت، به تمام توانایی‌های سوخت‌رسانی هوایی اسرائیل نیاز دارد و فرصت اشتباه به اسرائیل تقریباً اصلاً نمی‌دهد، ضمن اینکه اسرائیلی‌ها در آسمان ایران، از آزادی عملی برخوردار نیستند که در بیروت آن را تجربه می‌کنند. به نوشته CRS، تأسیسات اصلی هسته‌ای ایران به شدت محافظت می‌شوند و بمب‌افکن‌های اسرائیلی نیاز به حفاظت توسط جنگنده‌ها خواهند داشت. این اقدام نیازمند حدود ۱۰۰هواپیماست که معادل تقریباً یک‌سوم از ۳۴۰ هواپیمای جنگی نیروی هوایی اسرائیل است. داریا دولزیکووا و متیو ساویل از اندیشکده رویال یونایتدسرویس معتقدند که نیروی لازم برای آسیب جدی به تأسیسات اصلی ایران، نیازمند حمایت گسترده ایالات متحده است و حتی در این صورت هم نمی‌توان نابودی کامل آن را تضمین کرد.

فایننشال‌تایمز در گزارشی با عنوان «چرا بمب‌های سنگرشکن اسرائیل از پس تأسیسات اتمی فردو و نطنز بر نمی‌آید»، می‌نویسد که تأسیسات بزرگ غنی‌سازی سوخت در نطنز در عمق زمین قرار دارند. دومین تأسیسات بزرگ در فردو هم در درون یک کوه تعبیه شده است و تحلیلگران بر این باورند که بدون حمایت ایالات متحده، اسرائیل به تنهایی در جریان حمله هوایی به تأسیسات هسته‌ای ایران نه تنها باید خطر فراوانی را به جان بخرد بلکه در بهترین حالت فقط می‌تواند برنامه هسته‌ای ایران را به تأخیر اندازد، نه اینکه آن را نابود کند. 

 حذف ۱۲ میلیون بشکه نفت
با صعودی شدن قیمت نفت بعد از حمله موشکی یکم اکتبر ایران به سرزمین‌های اشغالی، نگرانی‌ها درباره تبعات حمله اسرائیل به ایران رو به افزایش است. پایگاه خبری آکسیوس به نقل از مقامات صهیونیست گزارش کرده که گزینه‌های اسرائیل برای تلافی حمله موشکی ایران به این کشور، شامل هدف قرار دادن تأسیسات تولید نفت و پالایشگاه‌های آن است، گزینه‌ای که باز هم ریسک آن در سطح جهانی لمس خواهد شد. کتائب حزب‌الله دیروز هشدار داد که اگر اسرائیل به میادین نفتی و زیرساخت‌های ایران حمله کند، ۱۲میلیون بشکه نفت را از بازار بین‌المللی پاک خواهد کرد. جو بایدن، رئیس‌جمهور امریکا هم در پاسخ به این سؤال که آیا امریکا از حمله اسرائیل به تأسیسات نفتی ایران حمایت می‌کند یا نه، بدون اینکه این موضوع را تأیید یا تکذیب کند، گفته بود این موضوع در دست بحث قرار دارد. اندرو بیلی، رئیس بانک مرکزی انگلیس روز شنبه در مصاحبه با گاردین گفت که تشدید درگیری بین ایران و اسرائیل می‌تواند اقتصاد جهانی را در برابر شوک انرژی به سبک دهه ۱۹۷۰ آسیب‌پذیر کند. همچنین تحلیلگران «گلدمن‌ساکس» هشدار می‌دهند در صورت مختل‌شدن تولید نفت ایران، قیمت نفت بین ۱۰ تا ۲۰ دلار در هر بشکه افزایش می‌یابد. مجموعه این اظهارات ناظر به این واقعیت است که اگر طی شش ماه، عرضه نفت ایران ۲ میلیون بشکه در روز کاهش یابد و اگر اوپک بتواند بلافاصله این کاهش تولید را جبران کند، قیمت نفت تا ۹۰ دلار در هر بشکه افزایش خواهد یافت، اما اگر اوپک نتواند این کار را انجام دهد، جهان باید در سال ۲۰۲۵ خود را برای نفت با بهایی بیش از ۹۰ دلار آماده کند و البته این برآورد اولیه است که می‌تواند بسیار متفاوت از واقعیت باشد و همین موضوع، نگرانی صهیونیست‌ها را بیشتر می‌کند. 

 وحشت از امکان اشتباه محاسباتی 
برخی ناظران با اشاره به حمله ایران به پایگاه‌های نظامی رژیم صهیونیستی می‌گویند که گزینه اقدام علیه تأسیسات نظامی ایران یکی از گزینه‌های مدنظر صهیونیست‌ها در برابر ایران است. روزنامه انگلیسی گاردین، هدف قرار گرفتن پایگاه‌های موشکی و پهپادی ایران را سر راست‌ترین واکنش اسرائیل دانست. با این حال، فابیان هینز، کارشناس غرب آسیا در مؤسسه بین‌المللی مطالعات راهبردی با اشاره به اینکه این تأسیسات هم مانند تأسیسات هسته‌ای، در زیر زمین و در برخی موارد در عمق کوه‌ها قرار دارند، می‌گوید که اگرچه امکان دارد که بتوان ورودی‌ها را بمباران و مسدود کرد، اما این پایگاه‌ها برای مقاومت در برابر قوی‌ترین مواد منفجره متعارف طراحی شده‌اند و ضربه زدن به آن‌ها احتمالاً مانع از حملات آینده نخواهد شد. هدف‌گیری پایگاه‌های پدافند هوایی ایران در تهران، اصفهان و بنادر خلیج فارس یا یک حمله پیچیده‌تر در هدف قرار دادن تولیدات نظامی- صنعتی مانند تکرار حمله هواپیما‌های بدون سرنشین به یک کارخانه اسلحه‌سازی در اصفهان در ژانویه ۲۰۲۳ هم مواردی هستند که به آن‌ها اشاره شده است. با این حال، همه این حملات احتمال اشتباه محاسباتی و خطر تلفات غیرقابل‌پیش‌بینی را به همراه دارند.

رسانه‌های عبری در جریان‌سازی‌های متعدد اعلام کردند که ارتش اسرائیل در حال آماده‌سازی حمله موشکی به ایران است و این حمله فراتر از انتظار است. از همین رو، ژنرال مایکل کورلا، فرمانده ستاد مرکزی ارتش امریکا (سنتکام) غروب دیروز پس از ورود به سرزمین‌های اشغالی، ضمن دیدار با مقامات صهیونیست در اراضی اشغالی، درباره موضوع پاسخ به حمله موشکی اخیر ایران تبادل‌نظر کرد، اما شواهد بنابر آنچه روزنامه وال‌استریت‌ژورنال هم از آن پرده برداشته، نشان می‌دهد برآورد هزینه‌هایی که اسرانیل باید در صورت هرگونه اقدام احتمالی بپردازند، باعث شده مقامات کاخ‌سفید به مقامات اسرائیلی بگویند که نیازی به تلافی فوری یا گسترده نیست. آموس هارل، تحلیلگر مسائل نظامی در روزنامه عبری «هاآرتص» معتقد است: «تن‌ها چند روز از جشن ترور حسن نصرالله به دست اسرائیل می‌گذشت تا اینکه مشخص شد این تصویر به کلی در حال تغییر است. طبق معمول، جشن‌های پیروزی زمانی که صحبت از یک جنگ طولانی در برابر یک دشمن سرسخت و نه درمانده می‌شود، نامناسب است. بهتر بود قبل از پخش شیرینی منتظر بمانیم.»