*حیات برخی جریانات در کشورمان در دوگانه‌ها و ساختن تضاد‌ها است. در سال‌های نه چندان دور، دولت یازدهم و دوازدهم کشور را اسیر این تضاد‌ها و دوگانه‌ها کرده بود. آزمایش‌های موشکی کشور را مقابله با دولت تفسیر کردند، اما این روند غلط در دولت شهید رئیسی عکس شد، میدان و دیپلماسی در کنار هم قرار گرفتند. دولت چهاردهم و وزیر امور خارجه هم گویا اراده کرده همان روند دولت شهید رئیسی مبنی بر هماهنگی میدان و دیپلماسی را استمرار دهد. دولت چهاردهم با شعار وفاق ملی از ملت رأی گرفته و چه وفاقی بالاتر از همگرایی و هم‌افزایی میدان و دیپلماسی؛ وفاقی که ثمرات آن را باید در جهات مختلف امنیت ملی و سازندگی کشور سراغ گرفت. 

پنج‌شنبه گذشته بود که مقامات ارشد نظامی کشورم به دیدار سیدعباس‌عراقچی، وزیر امور خارجه دولت چهاردهم رفتند. در این دیدار عراقچی بر هماهنگی میدان و دیپلماسی در دولت چهاردهم تأکید کرد. 

میدان و دیپلماسی همواره مکمل هم در نظام جمهوری اسلامی بودند، اما متأسفانه در دولت یازدهم و دوازدهم دولت و شخص رئیس‌جمهور و وزیرامور خارجه با رویکرد اشتباه به دنبال ایجاد شکاف و دوگانگی بین میدان و دیپلماسی بودند. بعد از امضای برجام هر فعالیت نیرو‌های مسلح کشورمان توسط افراد نزدیک به دولت و بعضاً شخص رئیس‌جمهور به عنوان اخلال در کار‌های دولت تعبیر و تفسیر می‌شد و همواره این مسئله به افکار عمومی تزریق می‌شد که نیرو‌های مسلح به دنبال کارشکنی در کار دولت هستند. حتی بودجه نظامی کشور در این سال‌ها کاهش پیدا کرد و سازمان فضایی که مسئول پیشرفت کشور در امور فضایی بود تا آستانه تعطیلی پیش رفت و بسیاری از اقدامات آن رها شد. در واقع دولت خود را رقیب نیرو‌های مسلح می‌دید و برای همین در منازعات سیاسی هم این رقابت از زبان مسئولان دولت شنیده می‌شد که بسیار زیانبار بود. 

روحانی که بعد از اتمام دور اول ریاست جمهوری خود در انتخابات سال ۹۶ هم شرکت کرده بود در مناظرات انتخاباتی گفت که موشک ارسال کردند تا جلوی برجام را بگیرند: «برخی آمدند و تصویری از شهر‌های زیرزمینی نشان دادند که برجام را برهم بزنند، روی موشک شعار‌هایی نوشتند تا برجام را برهم بزنند ولی مردم ما از همه این‌ها عبور کردند تا به امروز برسیم و شاهد پیشرفت بیشترمان در آینده شویم!».

اما رخداد تلخ بعدی در دمیدن بر این دوگانه، سخنان ظریف در مصاحبه با سعید لیلاز بود. ظریف به عنوان وزیر امور خارجه دولت یازدهم و دوازدهم در گفتگو‌هایی با عنوان «تاریخ شفاهی دولت تدبیر و امید» سخنانی بر زبان راند که نشان از نگاه منفی او به میدان بود. او در این مصاحبه در بخشی از سخنان خود می‌گوید: «من و سردار سلیمانی الزاماً همه جا هم نظر نبودیم، خدا رحمت‌شان کند ولی احساس می‌کردیم که موظف هستیم با هم هماهنگ باشیم و این کار را می‌کردیم. من می‌توانم به جرئت بگویم که من دیپلماسی را بیشتر هزینه کردم برای میدان تا میدان برای دیپلماسی هزینه شده باشد». 

 ظریف در همین مصاحبه با جزئیات نگاه خود را تشریح می‌کند و اینکه انتظار داشته میدان هزینه دیپلماسی شود و این اتفاق به زعم او رخ نداده است: «من به جرئت می‌توانم بگویم که در طول کار من هیچ زمان نتوانستم، نه اینکه نخواهم، نتوانستم به فرمانده میدان بگویم این کار را بکن من در دیپلماسی به آن نیازمندم. مثلاً فلان عملیات را انجام ندهید که من بتوانم کارم را انجام دهم، اما تقریباً هر بار که من برای مذاکره منطقه‌ای می‌رفتم این شهید سلیمانی بودند که می‌گویند فلان موضوع و خاصیت را بگیر. می‌گفتند مثلاً می‌رویم با آقای لاورف مذاکره کنیم، این چهار موضوع را بخواه، یعنی دیپلماسی هزینه میدان می‌شد. مثلاً می‌گفتند در فلان جلسه این مسائل را بگیر. در حلب می‌خواهیم این کار را بکنیم.

من نمی‌گویم این اهداف بد بود، این اهداف مقدسی بود. مثلاً می‌گفتند که در مذاکره با لاورف فشار بیاور که مثلاً فوعه و کفریا در سوریه را آزاد کنیم، در برابر آزاد شدن غیر نظامیان حلب و من می‌رفتم و برای موفقیت کار میدانی مذاکره می‌کردم، اما اینکه مثلاً من به ایشان بگویم که از هواپیمای ایران ایر در خط تهران - سوریه استفاده نکنید، ایشان زیر بار نمی‌رفتند. دیپلماسی هزینه میدان می‌شد ولی میدان هیچ گاه هزینه دیپلماسی نشد». این سخنان ظریف با واکنش رهبر انقلاب مواجه شد، چراکه باعث درگرفتن بحث‌های مختلفی درباره دوگانگی میدان و دیپلماسی در فضای سیاسی و رسانه‌ای کشور شده بود. 

 رهبر معظم انقلاب اسلامی در سخنرانی تلویزیونی خطاب به ملت ایران اردیبهشت سال ۱۴۰۰ با تأکید بر اینکه تعیین سیاست‌خارجی همه کشور‌ها در مجامع بالادستی انجام می‌شود، فرمودند: «مجامع بالادستی و مسئولان عالی‌رتبه کشور هستند که سیاست‌خارجی را [تعیین می‌کنند]؛ البته وزارت خارجه هم در این‌ها مشارکت دارد، لکن این‌جور نیست که تصمیم‌گیری، تابع وزارت خارجه باشد؛ نه، وزارت خارجه مجری است؛ سیاست‌های خارجی را [اجرا می‌کند]؛ اینجا در کشور ما هم همین‌جور است؛ در شورای‌عالی امنیت ملی که همه مسئولان در آنجا حضور دارند، تصمیم‌گیری می‌شود و وزارت خارجه با شیوه‌های خودش بایستی آن‌ها را عملی بکند و پیش ببرد.»

 هماهنگی میدان و دیپلماسی در دولت رئیسی
میدان و دیپلماسی در دولت شهید رئیسی در کنار هم قرار گرفتند و این دوگانگی غلط و تصنعی اصلاح و هماهنگی کامل بین میدان و دیپلماسی ایجاد شد. تقویت بنیه‌های دفاعی کشور و موفقیت در اقدامات مشترک میدان و دیپلماسی از نتایج این هماهنگی بود. علی باقری که معاون وزیر امور خارجه در دولت شهید رئیسی بود و بعد از شهادت وزیر امورخارجه سرپرست این نهاد شد در سخنان خود از این هماهنگی سخن گفته است. سرپرست وزارت امور خارجه یکی از موفقیت‌های دولت آیت‌الله رئیسی را هماهنگی میدان و دیپلماسی می‌داند: «ما مصادیق آن را در مواردی همچون عملیات وعده صادق مشاهده کردیم. میدان بدون دیپلماسی ناکام و دیپلماسی بدون میدان ناموفق است؛ گزاره میدان بدون دیپلماسی یا دیپلماسی بدون میدان ناشی از عدم درک و فهم راهبردی در حوزه سیاست خارجی است». رئیس‌جمهور شهید هم همواره در سخنان خود از این وحدت و هماهنگی سخن می‌گفت و هیچ گاه علیه نیرو‌های مسلح و اقدامات دفاعی کشور موضع نگرفت و در سه سال دولت شهید رئیسی شاهد گسترش اقدامات دفاعی کشور بودیم. 

 تداوم راه شهید رئیسی در دولت چهاردهم
دولت چهاردهم که سخن از وفاق ملی به میان آورده در هماهنگی و همکاری با نیرو‌های مسلح هم باید این مسیر را طی کند. هفته گذشته جمعی از مقامات ارشد نظامی و لشکری کشور در دیدار‌های جداگانه با سید سیدعباس عراقچی انتخاب وی را به عنوان وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران تبریک گفتند. امیر سرلشکر سید عبدالرحیم موسوی، فرمانده کل ارتش جمهوری اسلامی ایران و امیر دریادار حبیب الله سیاری، رئیس ستاد و معاون هماهنگ کننده ارتش به همراه جمعی از فرماندهان نیرو‌های سه گانه ارتش جمهوری اسلامی ایران، همچنین سردار سرلشکر پاسدار رحیم صفوی، دستیار و مشاور عالی فرماندهی معظم کل قوا و عضو شورای راهبردی روابط خارجی و سردار سرتیپ پاسدار اسماعیل قاآنی، فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی با عراقچی دیدارکردند و علاوه بر تبریک برای انتخاب به عنوان وزیر امور خارجه درباره همکاری‌ها و اقدامات مشترک سخن گفتند.

وزیر امور خارجه کشورمان هم در این دیدار‌ها علاوه بر اعلام آمادگی وزارت امور خارجه برای تعامل با ارکان مختلف نظام بر هماهنگی و همکاری کامل میدان و دیپلماسی تأکید کرده است. رویکردی که باعث امیدواری شده که در دولت چهاردهم مسیر و راه شهید رئیسی در تعامل و وحدت کامل میدان و دیپلماسی ادامه پیدا می‌کند و قرار نیست شاهد ایجاد شکاف بین میدان و دیپلماسی باشیم. اصولاً در کشور‌های دیگر هم قدرت نظامی و قدرت سیاسی و دیپلماتیک برای تأمین منافع ملی در کنار هم قرار می‌گیرند، چراکه این دو بدون هم ناقص هستند و کارایی کامل را ندارند. تحولات منطقه و نبرد حماس با رژیم صهیونیستی هم این هماهنگی را برای تأمین منافع ملی و تقویت جبهه مقاومت و پیشبرد اهداف نظام جمهوری اسلامی از هر زمانی ضروری‌تر کرده است و باور وزیر امور خارجه به این هماهنگی گامی مهم در جهت تحقق منافع کشور است.

جعفر برزگر