پس از پایان بی‌نتیجه مذاکرات دوحه برای رسیدن به توافق آتش‌بس در غزه، منابع سیاسی و رسانه ای مختلف نقطه اصلی اختلاف بین حماس و رژیم صهیونیستی را بر سر خودداری اشغالگران از عقب نشینی از محور صلاح الدین (فیلادلفیا) اعلام کردند.

در حالی که جنبش مقاومت اسلامی بر عقب‌نشینی کامل ارتش صهیونیستی از این منطقه اصرار دارد، دولت بنیامین نتانیاهو خواستار تداوم کنترل رژیم بر این محور است به صورتی که روز چهارشنبه اودر یک سخنرانی مدعی شد اگر مجبور باشد بین آزادی اسرا و کنترل محور فیلادلفیا یکی را انتخاب کند، انتخاب او محور فیلادلفیا است.

اما چرا حفظ این حور برای نتانیاهو تا این حد ارزشمند است و حتی به عنوان یک اقدام موقت نیز حاضر نیست که چنین امتیازی به حماس بدهد؟
 
محور فیلادلفیا دقیقاً کجاست؟
محور فیلادلفیا که فلسطینی‌ها آن را با نام صلاح الدین می‌خوانند، نوار زمینی باریکی در امتداد مرز بین غزه و شبه جزیره سینا در مصر و اراضی اشغالی، یعنی از دریای مدیترانه در شمال تا گذرگاه کرم شالوم در جنوب است که طول آن 14 کیلومتر و عرض آن نیز100 متر می‌باشد. گذرگاه زمینی رفح، بر روی این محور ایجاد شده است.

تأسیس این محور بخش مهمی از معاهده صلح میان مصر و رژیم صهیونیستی است که در سال 1979 امضا شد و به چندین دهه جنگ میان دو طرف پایان داد.

این توافق باعث شد که اسرائیل شبه جزیره سینا را که در جنگ 1967 از مصر در ازای پذیرش آتش بس گرفته بود، بازگرداند و در نهایت راه را برای به رسمیت شناختن اسرائیل از سوی مصر در دولت انور سادات هموار کرد

با تشدید محاصره نوار غزه از سوی صهیونیست‌ها پس از سال 2007، ساکنان غزه‌ برای کاهش باز فشارهای اقتصادی و تأمین نیازمندی‌های روزمره خود چندین تونل را در زیر محور فیلادلفیا حفر کردند.
در طول سالهای گذشته ارتش صهیونیستی با این ادعا که حماس از طریق این تونل‌ها سلاح و مواد منفجره را به داخل غزه قاچاق می‌کند، همواره تلاش کرده تا تونل‌های متصل کننده غزه به خاک مصر را نابود کند.

با این حال در پی عملیات طوفان الاقصی که در 7 اکتبر 2023 انجام شد، اسرائیل از همه طرف نوار غزه را کاملا در محاصره گرفت و محور فیلادلفیا به یکی از مهمترین اهداف استراتژیک جنگ برای تل آویو تبدیل شد و از همان ابتدای جنگ حملات هوایی گسترده ای را متوجه گذرگاه رفح نمود به صورتی که حتی تا مدتها امکان ورود محدود کمک‌های بشردوستانه به غزه نیز ممکن نبود.

ناکامی در رسیدن به اهداف اولیه جنگ پس از گذشت 10 ماه از شروع تجاوز به غزه و اشغال آن، کابینه مستأصل نتانیاهو را بیش از پیش در پیشبرد استراتژی محاصره و مجازات دسته جمعی غزه برای تحت فشار قرار دادن مقاومت و واداشتن آن به پذیرش شروط تحمیلی آتش‌بس، مصمم کرده است.

اما سناریوی فراتر و پیچیده‌تری نیز در اصرار دولت نتانیاهو بر حفظ محور صلاح الدین وجود دارد که با قطع زمینه‌های تاریخی توافق با مصر و از دریچه آن تغییر قواعد سیاسی و حقوقی و ژئوپلتیکی عربی و بین المللی درباره مسأله فلسطین ارتباط دارد. معنای عمیق این موضوع در راهبرد اسرائیل به رهبری نتانیاهو و شرکای او، بازنگری در شرایط «صلح» با مصر، لغو تشکیلات خودگردان فلسطین، و رد حمایت اروپا از راه حل دو دولتی است.

در رابطه با مصر، تداوم اشغال محور فیلادلفیا عملاً نقض آشکار توافقنامه صلح و خدشه جدی بر بازیگری و نفوذ مصر در مسأله غزه و فلسطین خواهد بود.

این توافق تعداد نیروهایی را که مصر و اسرائیل می‌توانستند در نزدیکی مرز یکدیگر داشته باشند، محدود می‌کرد و این کریدور را به یک منطقه حائل مهم بین دو دشمن سابق تبدیل می‌کرد.

طبق معاهده اسرائیل اجازه دارد نیروهای محدودی متشکل از چهار گردان پیاده نظام در منطقه اطراف محور فیلادلفیا داشته باشد و در طرف مقابل مصر نیز تنها می‌تواند حدود 750 سرباز مرزبانی با سلاح های سبک و 4 فروند کشتی در منطقه مرزی دریایی و 8 فروند هلیکوپتر غیرمسلح را برای انجام ماموریت مبارزه با تروریسم، نفوذ فرامرزی، قاچاق و کشف تونل ها مستقر کند.

با این حال، تغییرات و اصلاحات توافقنامه های امنیتی در سال های اخیر به قاهره این امکان را داده است تا برای مقابله با گروه‌های تروریستی، حضور امنیتی خود را در شبه جزیره سینا تقویت کند. بنابراین با به دست گرفتن کنترل محور فیلادلفیا صهیونیست‌ها هم موقعیت نظامی خود را در مرزهای صحرای سینا تقویت می‌کنند و هم از نفوذ مصری‌ها در پرونده غزه و کلاً فلسطین خواهند کاست.

در برخی روایات تاریخی آمده است که ژنرال گورو فرانسوی که نماینده عالی کشورش در لبنان و سوریه در دوره استعمار بود و مسئولیت نظارت بر روند جدایی دو کشور در سال 1920 را برعهده داشت، در بازدید از قبر صلاح الدین ایوبی، در قیاسی بین اشغال منطقه شام توسط قدرت‌های غربی در آغاز قرن بیستم و جنگ‌های صلیبی که در سال 1096 به شکست اروپا انجامید، گفته بود: صلاح الدین بیدار شو. . ما برگشتیم».

اگرچه گفته می شود که انتخاب «فیلادلفیا» از سوی ارتش صهیونیستی برای نامگذاری محور صلاح الدین تصادفی بوده، اما واقعیت این است که کارکرد نام‌ها به اندازه اشغال سرزمین های فلسطینی از اهمیت نمادین برخوردار است.

اکنون نیز با تصرف این منطقه از سوی رژیم و اصرار بر کنترل آن در آینده، حمایت حقوقی بین‌المللی از فلسطین علیه اشغالگری، حمایت اروپا از راه‌حل دو دولتی و توافق صلح با مصر، موضوعاتی به هم پیوسته است که تل‌آویو به صورت نمادین آنها را زیر پا گذاشته و به عنوان معادلات منقضی شده معرفی خواهد کرد.

در نهایت این دیدگاه نیز قابل اشاره و ارزیابی است که نتانیاهو با پیش کشیدن شرط غیرقابل حصول کنترل محور فیلادلفیا و گذرگاه مرزی رفح، در واقع سعی در به شکست کشاندن روند مذاکرات را دارد تا از این طریق مانع از سرعت گرفتن روند سقوط کابینه شود.

گفتنی است در روزهای گذشته با رفتن میانجی‌های آمریکایی و قطری و مصری به دوحه برای مذاکرات آتش بس، نیروهای تندرو حاضر در کابینه ائتلافی نتانیاهو، از جمله اسمورتیج و بن گویر، وزرای دارایی و امنیت داخلی رژیم، تهدید کرده بودند که نخست وزیر نباید به فکر خاتمه جنگ باشد و در صورت پذیرش توافق آتش بس از کابینه کناره گیری و موجبات سقوط آن را فراهم می‌کنند. موضوعی که علاوه بر پایان عمر سیاسی نتانیاهو، می‌تواند به محاکمه او نیز بیانجامد.
 
اغراق در دستاوردهای کنترل"محور فیلادلفیا"
هرچقدر که نتانیاهو اصرار دارد تا کنترل محور فیلادلفیا و گذرگاه مرزی رفح را به عنوان یک دستاورد مهم نظامی و برگ برنده برای تحت فشار قرار دادن حماس در ادامه جنگ، با خوشبینی نسبت به مانع شدن در مسیر دستیابی گروه‌های مقاومت به سلاح و مهمات قاچاق، معرفی کند، با این حال نظر فرماندهات ارتش صهیونیستی با نتانیاهو یکسان نیست.

 ایزاک بریک سرلشگر بازنشسته و معروف ارتش صهیونیستی اخیراً در مقاله‌ای در روزنامه اسرائیلی معاریو گفت که «در حالی که نتانیاهو، هالوی (رئیس ستاد ارتش) و یوآو گالانت (وزیر امنیت) از لزوم ماندن در فیلادلفیا حرف می‌زنند اما ارتشی‌ها می‌گویند ماندن آن در آنجا فایده ای ندارد، زیرا انتقال سلاح و مهمات از سینا به نوار غزه متوقف نشده است».

حتی بریک تعریف می‌کند که چند روز قبل از شروع حملات گسترده ارتش به نوار غزه، در گفتگو با نتانیاهو از او درباره احتمال مسدود کردن تونل‌های انتقال سلاح، مهمات و وسایل به حماس می‌پرسد، اما پاسخ نتانیاهو این بود که «چنین اقدامی به دلایل زیادی غیرممکن است».

علاوه بر این، بریک سخنان هرزی هالوی رئیس ستاد ارتش صهیونیستی را یادآوری می‌کند که اخیراً گفته بود: "اگر از ما بخواهند در محور فیلادلفیا بمانیم، می‌مانیم و اگر از ما خواسته شود که محور فیلادلفیا را ترک کنیم، می‌رویم».

به گفته بریک "اگر رئیس ستاد ارتش به اهمیت قاطع کنترل محور فیلادلفیا اعتقاد داشت، آن را قاطعانه و نه با اظهارات دو پهلو" می گفت. «هلوی متوجه شده که کنترل محور فیلادلفیا هیچ فایده‌ای در وضعیت فعلی جنگ ندارد، نه در تضعیف حماس و نه آزادی همه اسرا».

بریک همچنین به محور نتزاریم اشاره کرد و تاکید کرد: حضور نیروها در محورهای فیلادلفیا و نتزاریم بی معنی است و مشکل را به طور کامل حل نمی کند