گرمای شدید و طاقت‌فرسای تابستان به معضلی بزرگ برای کشورهایی که از کمبود انرژی رنج می‌برند تبدیل شده است. لبنان یکی از این کشورها است که به دلیل نداشتن نفت و گاز، در تامین برق موردنیاز خود با چالش‌های عمده‌ای مواجه است و از روز شنبه بار دیگر به دلیل کمبود سوخت مورد نیاز نیروگاه‌ها در تاریکی مطلق فرو رفته است.

شرکت برق لبنان روز گذشته اعلام کرد به دلیل تمام شدن سوخت نیروگاه‌ها، برق سراسر این کشور از جمله اماکن و تأسیسات مهم مانند فرودگاه‌ها، بنادر و زندان‌های این کشور قطع شده است.

شرکت برق لبنان تأکید کرد قطع برق به دلیل از کار افتادن آخرین بخش فعال در نیروگاه «الزهرانی» بوده است.

این شرکت به مشترکان برق اطمینان داد که کلیه اقدامات پیشگیرانه ممکن را به منظور طولانی کردن دوره تولید برق تحت شرایط ویژه کنونی انجام داده است و پس از تأمین گازوئیل، یک بار دیگر نیروگاه‌هایی را که به ناچار از خدمت رسانی خارج شده اند در راستای ذخیره سازی، راه اندازی مجدد خواهد کرد.

قطع برق در لبنان علاوه بر مشکلات ایجاد شده برای مشترکین خانگی، چالش بزرگی نیز برای بخش خدمات بوده است.

در همین ارتباط «فادی الحسن»، مدیر کل هوانوردی فرودگاه بیروت در اولین اظهار نظر خود پیرامون این بحران، تأیید کرد که فرودگاه در حال حاضر برق را از ژنراتورها تامین می‌کند و ما امیدواریم که بحران مدت زیادی طول نکشد.

با وجود نگرانی‌ها درباره قعطی برق، ولید فیاض، وزیر انرژی لبنان در واکنش به پایان سوخت نیروگاه‌های برق و قطع سراسری جریان انرژی در این کشور ابراز امیدواری کرد که محموله‌های جدید سوخت گاز از مصر تا تاریخ ۲۳ آگوست (۲ شهریور) وارد لبنان شوند.

وزیر انرژی لبنان افزود:«ژنراتورهای برق به مدت ۲ روز برق فرودگاه بیروت را به طور موقت تامین می‌کنند. وی همچنین گفت:«دولت لبنان اقدامات پیشگیرانه‌ای را برای پیش بینی اتمام سوخت انجام داده است».

لبنان در سال‌های اخیر از کمبود شدید برق رنج می‌برد، به‌ویژه پس از بحران مالی که این کشور از سال 2019 تجربه کرده است، خانه‌ها و شرکت‌های لبنانی به ژنراتور متکی هستند که تنها برای چند ساعت برق موردنیاز را تامین می‌کنند.

دو سال پیش، دفعات قطع برق در لبنان به طور قابل توجهی افزایش یافت، زیرا دولت از مشکلات مالی رنج می‌برد که منجر به ناتوانی آن در تامین ارز خارجی برای واردات سوخت شد. هر چند قطعی برق در برخی کشورها در فصل تابستان امری معمول است اما باتوجه به وضعیت کنونی لبنان، برای این کشور می‌تواند هزینه‌های زیادی را تحمیل کند.

لبنان در سالهای اخیر توانسته تا حد ممکن سوخت مورد نیاز خود را از طریق کشورهای منطقه تامین کند. در شهریور 1400 که لبنان با کمبود سوخت مواجه شده بود و بنزین در این کشور رو به اتمام بود، ایران 80 تانکر سوخت را به این کشور ارسال کرد تا بتوانند مشکل تامین سوخت را حل کنند.
 
نیروگاه‌های فعال در لبنان
لبنان برای تامین برق مورد نیاز خود تعدادی نیروگاه در اختیار دارد که در صورت رسیدن سوخت مورد نیاز آنها، مشکلی در تامین برق نخواهد داشت. حجم تولید انرژی در لبنان بین 1600 تا 2000 مگاوات در روز بود، اما کمبود سوخت در سال‌های اخیر به تدریج تولید را به سطوح پایین بی‌سابقه‌ای کاهش داد.

لبنان در حال حاضر هشت نیروگاه حرارتی دارد که شامل «نیروگاه زوک، الزهرانی، دیر عمار، جیه، هریشه، تیره، بعلبک، کسارا» می‌شود. نیروگاه زوک با ظرفیت تولید 608 مگاوات برق، بزرگترین نیروگاه در این کشور به حساب می‌آید و همه این نیروگاه برای تامین انرژی مورد نیاز، با نفت کوره کار می‌کنند.

نیروگاه زهرانی در جنوب لبنان یکی از مهم‌ترین نیروگاه‌های تولید برق در این کشور است و تنها نیروگاهی است که تا روز شنبه فعال بود، زیرا اکثر نیازهای برق را تامین می‌کند.

از آنجا که لبنان ذخایر نفتی در اختیار ندارد، مجبور است نیازهای خود را از سایر کشورها تامین کند. لبنان در سالهای اخیر بیشتر از کشورهای یونان (1.67 میلیارد دلار)، ترکیه (1.2 میلیارد دلار)، ایتالیا (531 میلیون دلار)، قبرس (301 میلیون دلار) و روسیه (200 میلیون دلار)، نفت خود را تامین کرده است. سریع‌ترین بازارهای وارداتی نفت پالایش شده برای لبنان بین سالهای 2021 تا 2022، ترکیه (430 میلیون دلار)، یونان (420 میلیون دلار) و ایتالیا (354 میلیون دلار) بودند.

از سوی دیگر، لبنان برای تنوع بخشی به واردات نفتی با کشورهای دوست نیز قراردادهایی را امضا کرده است. در این میان، لبنان در جولای 2021، توافقنامه‌ای با عراق برای واردات یک میلیون تن سوخت به منظور کاهش کمبود سوخت در این کشور امضا کرد که به گفته مقامات لبنانی، برای تامین چهارماه برق مورد نیاز لبنان کافی است.

لبنان همچنین در تیرماه 1401، با مصر و سوریه قراردادی برای واردات گاز از این کشورها امضا کرد که 30 درصد ارزانتر از قیمت گاز در بازار جهانی بود. در حال حاضر، مصر بزرگترین صادرکننده گاز به لبنان به شمار می‌رود و قرار است طی روزهای آینده نیز محموله‌های جدیدی از انرژی را به لبنان ارسال کند تا بتوانند مشکل کمبود برق را تامین کنند.

لبنان در سال‌های اخیر گام‌هایی را برای تامین برق از انرژی‌های تجدیدپذیر در دستورکار قرار داده است، هر چند این بخش در حال حاضر نقشی حاشیه‌ای در تراز انرژی لبنان ایفا می‌کند.

در حال حاضر، لبنان 11 نیروگاه هیدرو الکتریک (آبی و بادی) دارد که انرژی تولید شده از آن از 5 درصد کل انرژی مورد نیاز و کمتر از 10 درصد تولید برق تجاوز نمی‌کند. انرژی آبی تنها منبع انرژی تجدیدپذیر است که برای تولید برق مورد استفاده قرار می‌گیرد، اگرچه لبنان ظرفیت بالایی از انرژی خورشیدی و بادی دارد.

لبنان یک میدان گازی مشترک «کاریش» با رژیم صهیونیستی در دریای مدیترانه دارد که در صورت به نتیجه رسیدن توافقات دوجانبه، می‌تواند مشکلات انرژی خود را حل کند اما تل‌آویو قصد دارد تمام منابع این میدان گازی را از آن خود کند که حزب‌الله گفته اجازه چنین کاری را نخواهد داد. باتوجه به شکست مذاکرات ترسیم مرزهای دریایی، لبنان و اسرائیل از میدان کاریش نمی‌توانند بهره‌برداری کنند.
 
موج سواری آمریکا بر روی بحران برق
باتوجه به وضعیت انرژی در لبنان در کنار بحران اقتصادی فزاینده، ممکن است برخی بازیگران خارجی از این وضعیت برای ناامن کردن لبنان استفاده کنند.

لبنان در سالهای اخیر به دلیل بحرانهای اقتصادی و کمبود برق، چندین بار شاهد اعتراضات مردمی بود و آمریکا و متحدان منطقه‌ای آن نیز روی این موج سوار شده بودند تا بتوانند سیاستهای خود را به این کشور دیکته کرده و با دمیدن به شرایط بی‌ثباتی دولت‌های تحت رهبری مقاومت را سرنگون کنند.

آمریکا و برخی شیوخ عرب خلیج فارس که دنبال کنار زدن حزب‌الله از عرصه سیاسی لبنان هستند و به همین خاطر در سالهای گذشته تحریمهای مالی را علیه بخش بانکی لبنان اجرا کرده‌اند، همواره مترصد فرصتی هستند تا بتوانند فشارها به حزب‌الله را افزایش داده و مردم را علیه این جنبش بشورانند.

بنابراین، در شرایط کنونی که تنش‌ها بین حزب‌الله با رژیم صهیونیستی تشدید شده و احتمال جنگ تمام عیار وجود دارد، قطعی برق می‌تواند بهانه لازم را به واشینگتن بدهد تا از این فرصت برای اعمال فشار به حزب‌الله استفاده کند.

آمریکا در ماه‌های اخیر تلاشهای زیادی کرد تا حزب‌الله را به توقف عملیات موشکی علیه سرزمینهای اشغالی متقاعد کند اما در این پروژه ناکام ماند و اگر قطعی برق در لبنان طولانی باشد، موج نارضایتی‌ها در بین مردم را به همراه خواهد داشت و ممکن است دوباره اعتراضات خیابانی در این کشور شروع شود. این همان چیزی است که آمریکا در کمین آن نشسته و می‌تواند با دامن زدن به اعتراضات مردمی، حزب‌الله را مقصر اصلی بحرانها در این کشور معرفی کند.

لبنان در زمانی که سطح تنش‌ها با رژیم صهیونیستی به اوج خود رسیده است، برای اعتراضات گسترده آمادگی ندارد و آمریکا ممکن است از نارضایتی لبنانی‌ها برای توقف عملیات در جبهه شمالی بهره‌برداری کند.