با فرا رسیدن فصل گرما بار دیگر ارتش ترکیه دور جدیدی از حملات زمینی و هوایی خود به خاک عراق را در روزهای اخیر آغاز کرده است.

جنگنده‌های ترکیه روز یکشنبه بار دیگر منطقه‌ای در استان دهوک در شمال عراق را به بهانه مبارزه با عناصر پ.ک.ک بمباران کردند. رسانه‌های عراقی گزارش دادند ترکیه با حملات هر روزه خود، خسارات قابل توجهی به زیرساخت‌ها و اموال این مناطق وارد کرده و منجر به آواره شدن بسیاری از ساکنان شده است.

برخی از رسانه‌های عراقی گزارش دادند بمباران ترکیه منجر به آتش‌سوزی عظیم در جنگل‌ها و باغ‌های اطراف شد که این نشان می‌دهد وضعیت انسانی در دهوک به سرعت رو به وخامت است و نیاز شدید به کمک‌های بشردوستانه وجود دارد. بر اساس گزارش یک ناظر درگیری، ارتش ترکیه ۱۵ کیلومتر در عمق کردستان عراق پیشروی کرده و صدها روستا را مجبور به تخلیه کرده است.

به گزارش العربی الجدید، عملیات ترکیه در نزدیکی کانی ماسی و کوه متینا در استان دهوک آغاز شده است. سربازان ترکیه با سلاح‌های سنگین چندین ایست بازرسی به ویژه در نزدیکی روستاهای بالاوه و بلیزانی در امتداد جاده اصلی بین بخش‌های بامارنی و کانی ماسی در حدود 57 کیلومتری شمال شرق دهوک ایجاد کرده‌اند.

ماه گذشته، ترکیه صدها نیرو و خودروی نظامی را به منطقه کردستان اعزام و ایست‌های بازرسی و گشت‌زنی نظامی در منطقه باروری بالا در دهوک ایجاد کرد.

ترکیه مدت‌هاست به بهانه مقابله با عناصر پ ک ک، تمامیت ارضی عراق را نقض می‌کند. این گروه در فهرست تروریستی کشورهای ترکیه، آمریکا و اتحادیه اروپا قرار دارد. بغداد بارها حملات ترکیه به شمال عراق را مصداق اشغالگری خوانده و بسیاری از مناطق شمال سوریه و عراق به دنبال حملات پیاپی ارتش ترکیه خالی از سکنه شده است.
 
احداث پایگاه‌ها با هدف اشغالگری
با وجود هشدارهای مکرر گروه‌های مقاومت و بغداد برای خروج نیروهای نظامی ترکیه، اما آنکارا نه تنها اقدامی برای بیرون رفتن از خاک عراق انجام نداده، بلکه در سال‌های اخیر با احداث پایگاه جای پای خود را در این کشور محکم کرده است.

جامعه تیم‌های صلحبان یا «سی پی تی» یک موسسه مستقل آمریکایی، در تازه‌ترین گزارش خود، از پیشروی بیشتر ارتش ترکیه در شمال اقلیم کردستان و ایجاد 7 پایگاه نظامی جدید خبر داده است. این موسسه هشدار داد که در صورت ادامه عملیات نظامی ترکیه در خاک اقلیم، ممکن است بیش از 600 روستای این منطقه از سکنه خالی شود.

سی پی تی، همچنین از افزایش قابل ملاحظه حملات هوایی و زمینی ارتش ترکیه در سال 2024 خبر داده است. در این راستا، ارتش ترکیه در شش ماه گذشته نزدیک به 1100 حمله در اقلیم کردستان انجام داده است. این درحالی است که ترکیه در سال 2023 حدود 1500 حمله در خاک اقلیم کردستان انجام داده بود.

بر اساس گزارش موسسه سی پی تی، ترکیه قصد دارد بلندی‌های گاره و حفتانین در استان دهوک را به تصرف خود درآورد که در این صورت، دولت اقلیم کنترل بیش از 75 درصد خاک از استان دهوک را از دست خواهد داد.

خبرگزاری شفق نیوز، نیز پیشروی ترکیه در خاک اقلیم و تاسیس پایگاه‌های جدید در این منطقه را تایید کرده است. این خبرگزاری اشاره کرده است که پیشروی ارتش ترکیه در خاک عراق در سال 2019 بر اساس توافق غیررسمی میان دولت اقلیم کردستان و دولت ترکیه صورت گرفته است اما سطح پیشروی‌ها در سال‌های اخیر گسترده‌تر شده است.

بر اساس گزارش این خبرگزاری، بین 5000 تا 10000 نیروی نظامی ترکیه در خاک اقلیم کردستان مستقر شده و همچنین ماشین آلات سنگین نظامی و غیرنظامی ارتش ترکیه که با هدف فراهم کردن دسترسی ارتش ترکیه به مناطق سوق الجیشی و استراتژیک کوهستانی به شهرستان آمیدی منتقل شده، در حال ایجاد جاده‌های دسترسی بیشتر و پایگاههای نظامی جدید هستند.

«جبار یاور»، وزیر پیشمرگه در دولت اقلیم کردستان بین سال‌های ۲۰۱۴ تا ۲۰۲۲، در مصاحبه با العربی الجدید گفت:«تعداد پایگاه‌های نظامی ترکیه در شمال عراق حدود ۸۰ پایگاه است و این پایگاه‌ها از لحاظ بزرگی و کوچکی و محل ساخت در اربیل، دهوک و نینوا در امتداد مرز عراق و ترکیه متفاوت هستند».

این درحالی است که مقامات اتحادیه میهنی کردستان عراق دو سال پیش تعداد پایگاه‌های ترکیه را بیست عدد اعلام کرده بودند و نشان می‌دهد که ترکیه بیش از پیش در عمق عراق پیشروی کرده و قصدی برای خروج ندارد.

یاور توضیح داد:«برخی از پایگاه‌های نظامی ترکیه در عمق ۱۰ کیلومتری و برخی دیگر در عمق حدود ۴۰ کیلومتری در داخل اراضی عراق در امتداد ۲۰۰ کیلومتر در طول مرزهای دو کشور قرار دارند، تعداد نیروهای ترکیه در عراق دستکم ۵ هزار نفر است، در این پایگاه‌ها جنگ‌افزارهای مختلف از جمله توپخانه، خودروهای زرهی، محل فرود بالگرد و پهپاد وجود دارد».

یاور در ادامه اظهارات خود خاطرنشان کرد:«بر اساس آخرین اطلاعاتی که در اختیار داریم، نیروهای ترکیه مسیرهای زمینی جدیدی را در مرز ترکیه و عراق به سمت برخی از پایگاه‌های نظامی خود ایجاد کرده‌اند و علاوه بر عملیات هوایی توسط هواپیماها یا توپخانه، هر روز در حال انجام عملیات نظامی زمینی در آن مناطق هستند».

وی تصریح کرد:«پرونده مرزی و حفاظت از آن وظیفه نیروهای فدرال است، اما مناطق مرزی وجود دارد که نیروهای عراقی به دلیل استقرار نظامی ترکیه و حضور عناصر پ ک ک، هنوز به آنجا وارد نشده‌اند، لذا ترکیه از این خلا امنیتی بزرگ برای ورود و خروج به عراق سوء استفاده می‌کند».

با وجود حملات اخیر ترکیه، برخی نمایندگان حزب دموکرات کردستان به بهانه تعطیلات تابستانی پارلمان عراق، از عدم داشتن اطلاعات کافی در این خصوص خبر داده و درباره چرایی سکوت اربیل و حزب دموکرات اظهارنظر نکرده‌اند. مقامات دولت عراق نیز تمایلی به بیان اظهارات شفاف پیرامون موضع دولت مرکزی در این باره از خود نشان نداده‌اند.

به نظر می‌رسد خاندان بارزانی نسبت به حملات ترکیه علیه پ ک ک بی‌تفاوت و حتی چراغ سیز نشان داده است، زیرا اقلیم برای فروش نفت و گاز خود و کسب درآمد به آنکارا نیاز دارد و همین نفع اقتصادی اربیل را از اتخاذ مواضع تند علیه حملات ترکیه به عناصر پ ک ک، باز داشته است.

با توجه به تهدیداتی که از سوی پ ک ک علیه همسایگان وجود دارد و ایران و ترکیه مدام به مقر این گروه حمله می‌کنند، لذا حزب دموکرات کردستان هم بدش نمی‌آید که به حضور پ ک ک در اقلیم پایان داده شود، زیرا در نبود تروریستها امنیت این منطقه هم تضمین خواهد شد و تهدیدات خارجی نیز از بین خواهد رفت.

برخلاف سیاست‌های اربیل، اما برای دولت مرکزی شرایط فرق می‌کند و ملاحظات اقتصادی و سیاسی باعث نمی‌شود که بغداد از تمامیت ارضی خود چشم پوشی کند. رهبران عراق همواره خواستار عقب‌نشینی ترکیه از شمال این کشور شده‌اند و ادامه حضور این نیروها را مغایر با رسم همسایگی می‌دانند. از دید مقامات عراق، اگر قرار بر ریشه‌کن کردن تروریستها باشد، باید این وظیفه به نیروهای فدرال و در چارچوب‌ همکاری‌های مشترک امنیتی میان دو کشور صورت بپذیرد و نه اشغالگری ترکیه در خاک عراق و نقض حاکمیت ملی این کشور. چنانکه در توافق امنیتی با ایران و عراق هم به این مسئله اشاره شده است که نیروهای دولت مرکزی برای رفع تهدیدات تروریستی علیه همسایگان اقدامات امنیتی را انجام خواهند داد.
 
سیاست دوگانه ترکیه در قبال همسایگان
حملات ترکیه به عراق و سوریه به بهانه مقابله با گروه‌های تروریستی با سیاست همسایگی این کشور در تضاد است. مقامات آنکارا همواره از سیاست تنش زدایی و بهبود روابط با همسایگا دم می‌زنند اما در عمل خلاف آنرا مرتکب می‌شوند که نمونه سیاست دوگانه را به وضوح در قبال عراق و سوریه می‌توان مشاهده کرد.

اردوغان اخیرا با سفر به عراق، یک توافق‌نامه در عرصه‌های اقتصادی و امنیتی با بغداد امضا کرد که احترام به تمامیت ارضی عراق، بخشی از مفاد آن بود اما آنکارا به این توافقات وقعی نمی‌نهد. بدون تردید، حملات دامنه‌دار ترکیه نقض تمامیت ارضی عراق بوده و ناامنی را در این کشور تشدید خواهد کرد.

ترکیه علاوه‌بر حملات مکرر به عراق، در یک دهه گذشته حملات مشابهی را در شمال سوریه نیز انجام داده است. ترکیه یگان‌های مدافع خلق (YPG) در سوریه را در امتداد پ‌ک‌ک می‌بیند که توسط ترکیه، ایالات متحده و اتحادیه اروپا در فهرست گروه‌های تروریستی قرار گرفته است. اردوغان مدعی است که دنبال ازسرگیری روابط با دولت سوریه است اما از طرف دیگر با استقرار نظامیان ترکیه در شمال سوریه و حملات به گروه‌های تروریستی، مسیر عادی سازی روابط را می‌بندد.
 
قدرت پدافندی پ ک ک
هر چند ترکیه در یک دهه اخیر ادعا کرده که توانسته بسیاری از مواضع و عناصر پ ک ک را نابود کند اما به نظر می‌رسد این گروه تروریستی هم برای مقابله با تهدیدات ترکیه، به تجهیز خود پرداخته است.

در همین رابطه، مرکز رسانه‌ای نیروهای مدافع خلق (HPG) شاخه نظامی پ ک ک، 20 خرداد اعلام کرد که اعضای این گروه یک هواپیمای بدون سرنشین مسلح ارتش ترکیه را در منطقه‌ آسوس استان سلیمانیه منهدم کرده‌اند.

دستیابی پ ک ک به پدافند هوایی قوی نشان می‌دهد که برخی طرف‌های خارجی از این گروه تروریستی حمایت می‌کنند. این گمانه‌زنی وجود دارد که گروه‌های کرد در شمال سوریه که توسط آمریکا حمایت و تغذیه می‌شوند، پدافند ضد هوایی را به پ ک ک در عراق تحویل داده باشند تا بتواند سنگر خود را در این کشور حفظ کرده و از خود دفاع کند.

از آنجا که پهپادهای ترکیه یکی از بهترین‌ها در جهان شناخته می‌شوند، سرنگونی آن توسط تروریستها نشان می‌دهد که بعد از این پهپادهای ترکیه کار سختی برای انهدام مقر این گروه تروریستی در عراق خواهند داشت و هزینه‌های این کشور را بالا می‌برد.