قاره اروپا از سال ۲۰۱۴ با بروز بحران اوکراین و روی کار‌آمدن یک دولت غرب‌گرا در این کشور که به واکنش روسیه و جداساختن شبه‌جزیره کریمه از اوکراین منجر شد، وارد مرحله جدیدی از تقابل روسیه و ناتو شده است. 

پس از اقدامات ناتو به رهبری امریکا برای عضویت اوکراین در این سازمان نظامی غربی که از دیدگاه مسکو تهدید مستقیمی برای امنیت ملی روسیه است، تقابل دو طرف (البته پس از بی‌اعتنایی ناتو به اولتیماتوم روسیه) به حمله روسیه به اوکراین در فوریه ۲۰۲۲ و بروز جنگ اوکراین منجر شد. 

اکنون در سومین سال جنگ اوکراین تحولات امنیتی اروپا وارد مرحله جدید و البته خطرناکی شده است. در برهه کنونی دو تحول عمده در زمینه امنیت اروپا رخ داده است:

۱- آماده‌باش هسته‌ای ناتو
ینس استولتنبرگ، دبیرکل ناتو به تازگی با تأکید بر ضدیت این ائتلاف نظامی غربی با روسیه و چین خبر داد که تحرکات اعضای ناتو برای آماده‌باش هسته‌ای آغاز شده است. 

در این راستا ناتو در حال مذاکره با کشور‌های عضو است تا کلاهک‌های هسته‌ای خود را برای مقابله احتمالی با روسیه و چین در حالت آماده‌باش قرار دهند.

استولتنبرگ به تهدید روسیه و چین اشاره کرد که به ادعای او «رو به افزایش» است. 

به گفته وی، این سازمان نظامی باید زرادخانه هسته‌ای خود را به جهان نشان دهد تا «یک سیگنال» برای این دو قدرت باشد. 

این اقدام ناتو همراستا با رویکرد امریکا در زمینه افزایش آمادگی هسته‌ای خود در قبال افزایش تهدیدات هسته‌ای ادعایی از جانب روسیه و چین صورت گرفته است. 

«فرانک رز» معاون سازمان امنیت ملی هسته‌ای امریکا در اواخر اسفند ۱۴۰۲ (اواسط مارس۲۰۲۴) گفت این نهاد، تهدید هسته‌ای روسیه و چین را با «دقت بسیار زیاد» تحت‌نظر دارد تا در صورت نیاز، تغییراتی در زرادخانه‌های هسته‌ای ایالات‌متحده اعمال کند. 

به نظر می‌رسد تهدید دبیر کل ناتو برای آماده‌باش هسته‌ای کشور‌های عضو، اقدامی در راستای افزایش تنش‌ها و نیز تهدیدی مستقیم علیه رقبای غرب، یعنی روسیه و چین است، این در حالی است که روسیه بار‌ها با انتقاد از نگرش تهاجمی امریکا و ناتو خواهان تغییر این رویکرد شده است. 

در عین حال روسیه در واکنش به تهدیدات هسته‌ای ناتو موضعی فعال اتخاذ کرده و حتی از امکان تغییر استراتژی هسته‌ای خود در پاسخ به تغییرات در ماهیت تهدیدات اتمی غرب سخن رانده است. 

سرگئی ریابکوف، معاون وزیر امور خارجه روسیه اخیراً اعلام کرد که اقدامات مخرب ایالات‌متحده و ناتو مسئله تغییر احتمالی در دکترین هسته‌ای روسیه را به وجود آورده است تا توان بالقوه این کشور در عرصه بازدارندگی هسته‌ای با نیاز‌های فعلی مطابقت پیدا کند. 

مسئله مهم در زمینه آماده‌باش هسته‌ای ناتو در اروپا نقش مهم و تعیین‌کننده امریکا در این زمینه است. 

به رغم اقدامات بین‌المللی برای کاهش زرادخانه‌های هسته‌ای به ویژه پیمان منع گسترش تسلیحات هسته‌ای (ان‌پی‌تی) که در راستای کاهش و در نهایت انهدام تسلیحات هسته‌ای تصویب شده و به اجرا درآمده است، امریکا کماکان مصمم به حفظ زرادخانه هسته‌ای خود از جمله در قاره اروپا با ادعای لزوم واکنش سریع به تهدید هسته‌ای از جانب روسیه است. 

امریکا بخشی از سلاح‌های هسته‌ای تاکتیکی خود شامل حدود ۲۰۰بمب هسته «بی-۶۱» را در پنج کشور اروپایی عضو ناتو یعنی بلژیک، هلند، آلمان، ایتالیا و ترکیه مستقر کرده است.

بمب‌های هسته‌ای تاکتیکی بی-۶۱ بخش مهمی از زرادخانه‌های هسته‌ای امریکا هستند که به اصطلاح بمب‌های گرانشی تاکتیکی نامیده می‌شوند. 

همچنین واشینگتن در راستای به‌روزکردن زرادخانه هسته‌ای تاکتیکی خود در اروپا قصد نوسازی بمب‌های هسته‌ای «بی‌-۶۱» را با هزینه ۱۱ میلیارد دلار و تبدیل آن‌ها به بمب‌های هسته‌ای هوشمند هدایت‌شونده بی‌۶۱- ۱۳ دارد. 

پنتاگون در اواخر اکتبر۲۰۲۳ در بیانیه‌ای مطبوعاتی از پیشنهاد ساخت یک بمب هسته‌ای جدید از سوی دولت بایدن با هدف به اصطلاح افزایش توان بازدارندگی در برابر دشمنان امریکا خبر داد. 

طبق این بیانیه، پنتاگون به دنبال توسعه نوع جدیدی از بمب گرانشی بی‌-۶۱، یعنی بی‌۶۱- ۱۳ است که برای نخستین بار در دهه۱۹۶۰ و در اوج جنگ سرد تولید شد. 

اقدامات دولت بایدن برای توسعه زرادخانه هسته‌ای جدید امریکا در حالی است که وی در سال۲۰۲۰ و طی کارزار انتخاباتی خود وعده داده بود برای جلوگیری از فجایع هیروشیما، ناکازاکی و دستیابی به جهان بدون سلاح هسته‌ای تلاش می‌کند. 

به این ترتیب به نظر می‌رسد ناتو در راستای خدمت به اهداف استراتژیک و امنیتی امریکا و با هدف مقابله فعال با روسیه و چین قصد آماده‌باش هسته‌ای را دارد که این امر البته به مثابه اعلام خصومت با مسکو و پکن و صف‌آرایی هسته‌ای در برابر این دو قدرت هسته‌ای رقیب غرب است. 

۲- توافقنامه امنیتی امریکا و اوکراین
جو بایدن، رئیس‌جمهور امریکا و ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین روز پنج‌شنبه ۲۴ خرداد (۱۳ ژوئن) در اجلاس سران گروه ۷ در ایتالیا، توافقنامه امنیتی دوجانبه‌ای را برای همکاری بلندمدت دفاعی و امنیتی میان دو کشور امضا کردند.

مذاکرات در مورد این توافق امنیتی دوجانبه در پاییز ۲۰۲۳ آغاز شد، اما دولت امریکا در حالی که منتظر بود کنگره بودجه تکمیلی حدود ۶۱ میلیارد دلاری برای اوکراین را تصویب کند، نتوانست این مذاکرات را تکمیل کند ولی پس از تصویب بودجه تکمیلی برای اوکراین، روند این مذاکرات هم تسریع شد. 

در این توافقنامه آمده است که ایالات‌متحده قصد دارد در ماه‌های آینده با کنگره همکاری کند تا راهی برای دستیابی به منابع پایدار برای اوکراین پیدا کند، هر چند این توافق شامل هیچ تعهدی برای استفاده از نیرو‌های امریکایی به منظور دفاع از اوکراین نیست، اما چشم‌انداز چگونگی همکاری ایالات‌متحده و متحدانش با اوکراین برای تقویت وضعیت دفاعی این کشور و جلوگیری از اقدامات نظامی آینده روسیه را ترسیم خواهد کرد.

این توافقنامه مشابه قرارداد‌های دوجانبه‌ای خواهد بود که اوکراین پیش از این با بیش از ۱۰کشور دیگر امضا کرده است. 

این توافقنامه‌ها شامل حمایت طولانی‌مدت از اوکراین در مقابل اقدامات نظامی روسیه و بیانگر حمایت نظامی، سیاسی و مالی از اوکراین در سال‌های آتی است. 

پس از اعمال فشار‌های شدید از سوی امریکا، سران گروه ۷ روز چهارشنبه ۲۳ خرداد (۱۲ ژوئن) موافقت کردند از محل سود سرمایه‌گذاری دارایی‌های مسدودشده روسیه در اروپا تا پایان سال جاری میلادی ۵۰میلیارد دلار به اوکراین کمک کنند. 
کشور‌های گروه ۷ در سال۲۰۲۲ حدود ۳۰۰میلیارد دلار از اموال روسیه را مسدود کردند، از آن زمان تاکنون میان کشور‌های غربی برای چگونگی صرف این دارایی‌ها بحث و جدل‌های زیادی مطرح شده است. 

توافق بر سر این کمک مالی ۵۰میلیارد دلاری پس از آن حاصل شد که اوکراین در بهار امسال در نبرد با روسیه نه تنها به دستاورد‌های جدیدی دست نیافت بلکه اراضی بیشتری از این کشور به تصرف نیرو‌های روسیه درآمد، از سوی دیگر با توجه به نگرانی‌ها درباره تأثیری که دوره دوم ریاست جمهوری احتمالی دونالد ترامپ می‌تواند بر تداوم کمک‌های مالی واشینگتن به کی‌یف داشته باشد، توافق بر سر این کمک مالی ۵۰میلیارد دلاری می‌تواند راه جدیدی برای تداوم کمک‌های کشور‌های غربی به اوکراین باز کند. 

به رغم تصویب قانون کمک نظامی جدید امریکا به اوکراین و نیز امضای توافقنامه امنیتی بین ایالات‌متحده و اوکراین، تردید‌ها و اماواگر‌های زیادی درباره تأثیر این اقدامات واشینگتن بر سر نتیجه نهایی جنگ اوکراین وجود دارد. 

با توجه به پیشرفت‌های اخیر ارتش روسیه در جبهه‌های مختلف و وضعیت دشوار ارتش اوکراین در میدان جنگ، دور از ذهن است که کمک ۶۰میلیاردو۸۰۰میلیون دلاری امریکا به کی‌یف به تغییر قابل توجهی در وضعیت نظامی اوکراین در مقابل روسیه منجر شود.

کمک نظامی جدید امریکا به اوکراین فقط ممکن است به ارتش این کشور کمک کند تا از حملات جدید ارتش روسیه جلوگیری کند، اما به ایجاد تغییرات بزرگ در جبهه جنگ به نفع کی‌یف منجر نخواهد شد. 

به این ترتیب احتمال اینکه کمک‌های نظامی و امنیتی امریکا بتواند به برتری ارتش اوکراین در مقابل روسیه منجر شود، بسیار ضعیف است. 

مقام‌های امریکایی به طور غیرعلنی از اضمحلال خطوط دفاعی اوکراین و ضعف آن‌ها ابراز نگرانی و اعلام کرده‌اند این امر می‌تواند سبب پیشروی بیشتر روسیه شود. 

امریکا و ناتو که تاکنون بیش از ۱۰۰ میلیارد دلار کمک‌های نظامی و تسلیحاتی به اوکراین ارسال کرده‌اند، همچنان خواهان تداوم جنگ خونین اوکراین هستند. 

مقامات ارشد امریکایی و ناتو بر این گمان هستند پیروزی روسیه در جنگ اوکراین آن هم در مجاورت ناتو به معنای بی‌اعتباری این سازمان نظامی و گسترش هر چه بیشتر نفوذ و قدرت منطقه‌ای و بین‌المللی روسیه خواهد شد و معادلات امنیتی، نظامی و سیاسی را در اروپا به ضرر غرب تغییر خواهد داد، ضمن اینکه واشینگتن به جنگ اوکراین به مثابه فرصتی مهم برای تضعیف هر چه بیشتر توانمندی نظامی روسیه و نیز اضمحلال قدرت ملی این کشور رقیب امریکا می‌نگرد، با این حال تداوم این جنگ صرفاً به معنای خسارات انسانی و مادی هر چه بیشتر برای روسیه، اوکراین و اضمحلال اوکراین به عنوان یک کشور بزرگ اروپایی آن هم در راستای اهداف کلان ایالات‌متحده است. 

در واقع دورنمای جنگ اوکراین هیچ روزنه امیدی را برای رئیس‌جمهور غرب‌گرای اوکراین در زمینه پیروزی در این جنگ یا بازپس‌گیری مناطق اشغالی از جانب روسیه باقی نگذاشته است. 

 جنگ بی‌ثمر، تداوم تقابل 
 تداوم جنگ اوکراین در سومین سال آن و ورود این جنگ به مرحله‌ای جدید، خسارات انسانی و مادی هنگفتی برای روسیه و اوکراین خواهد شد. 

به رغم پیشنهادات مسکو برای آتش‌بس و حتی ارائه چند طرح در این زمینه از سوی کشور‌های مختلف و نیز پیشنهاد اخیر پوتین برای صلح با اوکراین به شرط عدم‌پیوستن اوکراین به ناتو و الحاق استان‌های چهار‌گانه به روسیه، اما سران غرب‌گرای اوکراین به خصوص ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور این کشور از ابتدای جنگ با آتش‌بس مخالفت کرده و حتی درباره طرح‌های صلح فقط با طرحی غربی موافقت کرد که متضمن خروج روسیه از همه مناطق اوکراین از جمله شبه‌جزیره کریمه است که البته این امر با مخالفت مسکو مواجه شده است. 

تحولات جدید امنیتی در ارتباط با جنگ اوکراین، یعنی آماده‌باش هسته‌ای ناتو و نیز انعقاد توافقنامه‌های جدید امنیتی بین کشور‌های غربی و اوکراین به خصوص توافقنامه امریکا و اوکراین زمینه را برای تحریک هر چه بیشتر سران کی‌یف برای ادامه جنگ بی‌ثمر کنونی و از دست دادن هر چه بیشتر نیروی انسانی و تخریب زیرساخت‌های اوکراین از یک سو و تضعیف توانمندی نظامی و اقتصادی روسیه از سوی دیگر فراهم آورده است.