تعریف از جهاد اسلامی، نیاز به بازنگری دارد
اما شاید لازم باشد نگرش به جهاد اسلامی را بازتعریف کرد؛ جنبشی کوچک و نظامی در غزه تعریف کاملی برای آن نیست. «جهاد اسلامی فلسطین» اکنون یک نقطه مزیت جدی دارد و آن فعالیت و معادله سازی در کرانه باختری است. اتفاقی که اکنون دلیل نخست چرایی تبدیل شدن جهاد اسلامی فسلطین به هدف اول صهیونیست‌ها در دو جنگ اخیر ۳ و ۵ روزه سال‌های ۲۰۲۲ و ۲۰۲۳ است.

یکی از دلایل انتخاب حملات ارتش اسرائیل به جهاد اسلامی، مرتبط با به گسترش این جنبش در کرانه باختری بالاخص در شهر جنین است. گردان‌های منتسب به جهاد اسلامی در حال تغییر معادلات در کرانه باختری و بالاخص شمال این منطقه است و تحلیل گران صهیونیستی بسیار نسبت به خطرات این جنبش در دهه پیش رو ابراز نگرانی می‌کنند و به مرور این جنبش را خطرناک‌تر از حماس هم می‌دانند. حماس این سال‌ها سیاست حداقل تنش را دنبال می‌کند و معتقد است تداوم تنش‌ها و فرصت دادن به رژیم برای بازی با آتش مانع مسیر قدرت نوارغزه و افزایش قدرت نظامی می‌شود.

ضمن آنکه وضعیت کنونی اقتصادی در غزه، لغو مجوزهای کارگران غزه برای ورود به سرزمین‌های اشغالی، افزایش بیکاری و چالش جدی بیمارستان‌ها برای تأمین نیازهای مردم و بیماران و… در کنار عدم بازسازی غزه از جنگ‌های اخیر و بالاخص سیف القدس موجب شده است حماس به دنبال تنش حداکثری نباشد و بسیار محتاطانه رفتار کند. اما جهاد اسلامی فلسطین صراحتاً سیاست تشدید تنش و بالاخص انتقال نقطه بازدارندگی و نبرد با افزایش قدرت گردان‌های نزدیک به این جنبش در جنین و نابلس و دیگر مناطق کرانه را دنبال می‌کند. سیاستی که با توجه به واکنش صهیونیست‌ها و حجم عملیات‌ها در سال‌های اخیر صحیح و تأثیرگذار به نظر می‌رسد.

زیاد النخاله و جنگ ۵۱ روزه؛ نقطه عطف جنبش جهاد اسلامی فلسطین
یکی از مؤلفه‌های مهم شرایط کنونی جنبش جهاد اسلامی فلسطین، یعنی انتقال نقطه نبرد و بازدارندگی به خارج از نوارغزه، شخص زیاد النخاله است. کسی که سال‌ها در رأس جنبش بوده و پس از فوت رمضان عبدالله در سال ۲۰۱۸ به رهبری این جنبش انتخاب شد. البته بهتر است به طور دقیق‌تر اهمیت یافتن و آغاز روند رو به رشد و راهبردی جهاد اسلامی را از جنگ ۵۱ روزه سال ۲۰۱۴ جستجو کنیم.

سالی که بسیاری از موشک‌های مقاومت از جمله موشک فجر ۷ که به تل آویو رسید را جهاد اسلامی شلیک کرد. نگرش و فعالیت‌های چندین دهه نخاله در مبارزه مسلحانه موجب شد در سال ۲۰۱۴ و پس از جنگ ۵۱ روزه، آمریکا او را به عنوان دومین نفر از میان رهبران فلسطینی در گروه لیست «سیاه تروریسم» خود قرار دهد. پیش از وی تنها رمضان عبدالله شلح در سال ۱۹۹۵ در لیست سیاه تروریسم از سوی آمریکا قرار گرفته بود.

النخاله، ۱۴ سال در بند رژیم صهیونیستی اسارت را تجربه کرده است. وی در زمان اسارت بسیار فعال عمل می‌کرد. با توجه به شرایط خاص زندان‌های رژیم صهیونیستی در دهه‌های ۷۰ و ۸۰ میلادی و وجود آزادی‌های نسبی با توجه به حجم بالای اسرا و … نخاله در زندان اقدام به تأسیس گروهی تحت عنوان «جماعت اسلامی» نمود. لذا می‌توان زیاد النخاله را از اولین بنیانگذاران جماعت و گروه‌های اسلامی در داخل زندان‌ها و بازداشتگاه‌های رژیم صهیونیستی به حساب آورد. وی در حالی که در زندان رژیم صهیونیستی بود، بر عملیات مبادله اسرا در سال ۱۹۸۵ میلادی نظارت داشت. اقدامات زیاد النخاله طی ۱۴ سال در زندان‌های رژیم صهیونیستی موجب شده است در برهه کنونی هم جهاد اسلامی در موضوعات اسرای فلسطینی بسیار فعال عمل نماید و اعتصاب‌های گوناگونی را در زندان‌ها مدیریت نماید.

یکی دیگر از ویژگی‌های زیاد النخاله، ارتباطات قوی وی با جریان‌ها، گروه‌ها و کشورهای اسلامی است. حضور وی در لبنان این فرصت را برای وی ایجاد نموده است که سفر و دیدارهای گوناگونی داشته باشد. هم چنین شخصیت خاص و به دور از حاشیه زیاد النخاله موجب شده وی موجب احترام بسیاری از گروه‌ها و کشورهای اسلامی باشد. نخاله از سال ۱۹۹۵ پس از شهادت فتحی شقاقی و انتخاب رمضان عبدالله به عنوان معاون جنبش جهاد اسلامی انتخاب شد. از آن زمان تاکنون وی در بسیاری از گفتگوهای فلسطینی و دیدارهای خارجی نقش نماینده جهاد اسلامی را برعهده داشته است. هم چنین حضور نزدیک به سه دهه‌ای نخاله در لبنان موجب شده است روابط وی با جریان‌های مقاومت لبنانی بسیار نزدیک و توأم با اعتماد باشد.

نکته پایانی
جهاد اسلامی در دوران زیاد النخاله به دنبال ایجاد یک راهبرد و معادلات جدید در میدان بوده است. معادله جدیدی که جهاد اسلامی به دنبال آن بود و در حین و پس از جنگ اخیر هم صراحتاً بارها گفته شد، ایجاد یک بازدارندگی در مقابل رفتارهای رژیم صهیونیستی در کرانه باختری از جمله ترور و دستگیری اعضای مقاومت در جنین است. نماینده جهاد اسلامی در لبنان در این خصوص می‌گوید: بر اساس معادله‌ای که دبیرکل جهاد اسلامی ترسیم کرده، ترور هر نیروی مقاومت با حمله به تل‌آویو پاسخ داده می‌شود و این امر به وقوع پیوست.

این سیاست وحدت الساحات یعنی یکپارچگی میدان‌ها در نبرد با رژیم، اکنون به نقطه مزیت مقاومت و بلاخص جنبش جهاد اسلامی تبدیل شده است. حجم بالای عملیات‌ها و کشته‌های صهیونیست‌ها در ۲۰۲۲ و ۲۰۲۳ در کرانه باختری و نبردهای مسلحانه در جنین و نابلس به خوبی نشان دهنده سیاست عملیاتی جهاد است. راهبردی که حسابی صهیونیست‌ها را نگران کرده است و آنها سعی دارند با ترورها، حمله به نوازغزه و تشدید اختلاف میان این جنبش و حماس و بالابردن هزینه، جهاد اسلامی را متوقف کنند. این جنبش بازمانده از شهید فتحی شقاقی باید با سیاستی درست ضمن حفظ نیروهایش در کرانه و نوارغزه، گام به گام با افزایش قدرت نظامی و عملیاتی، مسیر وحدت الساحات را به نقطه‌ای تثبیت شده با حضور مقاومت لبنان و فلسطین برساند. مسیری که با هوشمندی چندان دور از انتظار نیست.

محسن فایضی، کارشناس مسائل فلسطین