به گزارش اسلام تایمز، با اعلام نتیجه رسمی و نهایی انتخابات ریاست‌جمهوری و پارلمانی ترکیه از سوی شورای عالی انتخابات این کشور در بعد ظهر روز دوشنبه، ۲ نامزد اصلی بار دیگر خود را برای یک رقابت سرنوشت‌ساز و البته با حساسیت مضاعف آماده می‌کنند.

دومرحله‌ای شدن انتخاب رئیس‌جمهور جدید ترکیه، پرتکرارترین پیش‌بینی و برآورد تحلیلگران و رسانه‌هایی بود که طی ماه‌های گذشته تحولات انتخاباتی ترکیه را رصد می‌کردند که سرانجام به وقوع پیوست. اما این انتخابات چندان خالی از اتفاقات غیر‌منتظره هم نبود. توفیق احزاب کوچک، درصد آرای اردوغان، پدیده شدن سینان اوغان و حفظ سبد رای حزب حرکت ملی از جمله رخدادهایی بود که پیش از انتخابات در نتایج نظرسنجی‌ها و نظر کارشناسان کمرنگ به نظر می‌رسید.

شاید بتوان مهم‌ترین متغیر تاثیرگذار در به دست آمدن این بخش از نتایج دور از انتظار را در نقش‌‌آفرینی جریان ملی‌گرای ترکیه دید. وزن سیاسی ملی‌گرایان در جامعه ترکیه که ظرفیت جهت‌دهی به رفتار انتخاباتی را دارند، چه در انتخابات 14 مه ‌و چه در انتخابات پیش رو در 28 مه ‌حائز اهمیت بوده و هست.

* نقش‌‌‌آفرینی ملی‌گرایان

سبد رای 10 تا 12 درصدی حزب دموکراتیک خلق(HDP) از جامعه کرد ترکیه شاید برای هر کدام از طرف‌ها به منظور ائتلاف‌سازی وسوسه‌انگیز به نظر برسد اما ملاحظات ملی‌گرایی در ترکیه که در صحنه کنشگری سیاسی نقش پررنگی دارد، باعث می‌شود با احتیاط بیشتری در جهت پیوند با مرجع سیاسی کردها اقدام شود.

به عنوان مثال نتایج به دست آمده در انتخابات اخیر ترکیه نشان می‌دهد حمایت صریح صلاح‌الدین دمیرتاش، رهبر در بند حزب دموکراتیک خلق از قلیچداراوغلو هرچند بخش اعظم آرای کردها را به سمت او برده اما برای نماینده ائتلاف مخالفان هزینه‌‌هایی به همراه داشت، از جمله چالش حفظ ملی‌گرایان ائتلاف. این مساله در رقم خوردن ۲ اتفاق کمتر پیش‌بینی شده یکی در انتخابات ریاست‌جمهوری و دیگری پارلمانی تاثیرگذار بوده است.

در انتخابات ریاست‌جمهوری، سینان اوغان در حد پدیده انتخابات ظاهر شد. اوغان از ملی‌گرایان سرسختی محسوب می‌شود که از حزب حرکت ملی (در ائتلاف با اردوغان) جدا شده است. او در انتخابات به عنوان نامزد ائتلافی به نام «آتا» که متشکل از چند حزب کوچک است، وارد رقابت شد. نظرسنجی‌ها رایی حدود 2 تا 3 درصد را برای او پیش‌بینی می‌کرد اما در نهایت کسب بیش از 5 درصد توسط او باعث شگفتی شد.

کارزار انتخاباتی اوغان یک روند معمول را طی کرد و این افزایش آرا بیش از اینکه تحت تاثیر فعالیت کمپین او باشد، متاثر از عوامل بیرونی و رفتار دیگر نامزدها بود. سبد رای نامزد انصرافی یعنی محرم اینجه که به زیر 5‌درصد می‌رسید بیشتر به سمت اوغان و اردوغان سرازیر شد. هر چند انتظار می‌رفت این آرا به قلیچداراوغلو اختصاص یابد اما عدم حمایت اینجه از او باعث شد طرفداران او و حزب مملکت، عامل انصراف اینجه را فشار و تهدید از جانب کمپین مخالفان اردوغان تلقی کنند و از رای دادن به قلیچداراوغلو منصرف شوند.

اما عامل دیگری که می‌توان برای افزایش آرای اوغان در نظر گرفت، واکنش ملی‌گرایان مردد است. در ائتلاف قلیچداراوغلو حزب ملی‌گرای «خوب» حضور دارد که انشعابی از حزب حرکت ملی است. بخشی از این حزب را ملی‌گرایان افراطی تشکیل می‌دهند که با حمایت حزب کرد دموکراتیک خلق از قلیچداراوغلو، چنین برمی‌آمد که مخالفت خود را حتی با عدم رای به قلیچداراوغلو نشان دهند و ائتلاف را نادیده انگارند.

شخصیت ملی‌گرای اوغان گزینه‌ مطلوبی برای جذب رای این دسته از تندروهای ملی‌گرا بود. از سوی دیگر، برای انتخابات پارلمانی غالب نظرسنجی‌ها اکثریت نسبی را برای ائتلاف جمهور (حامیان اردوغان) پیش‌بینی می‌کرد که باعث می‌شد هیچ‌کدام از ۲ ائتلاف اصلی اکثریت مطلق را کسب نکنند و این اکثریت در گرو ائتلاف با کرسی‌های متعلق به کردها باشد که در این انتخابات به دلیل ملاحظات و محدودیت حزبی، نه از جانب حزب اصلی‌شان یعنی دموکراتیک خلق؛ که با حزب موازی یعنی چپ سبز (YSP) وارد مجلس شدند اما با مشخص شدن نتایج انتخابات پارلمانی، ائتلاف اردوغان توانست اکثریت خود در مجلس را حفظ کند.

پیش‌بینی‌ها درباره کاهش کرسی‌های حزب عدالت و توسعه درست بود اما اتفاق غیرمنتظره درباره مهم‌ترین متحد اردوغان یعنی حزب حرکت ملی رخ داد که شاید اردوغان حفظ اکثریت را باید مدیون آنها باشد. می‌توان گفت تمام موسسه‌های نظرسنجی یک ریزش قابل توجه آرا برای حرکت‌ ملی و تنزل آنها از 11درصد ( انتخابات 2018) به 5 تا 7 درصد را پیش‌بینی می‌کردند اما در نهایت این حزب موفق شد بیشتر کرسی‌های خود در مجلس را حفظ کند و ریزش آرای آن زیر یک درصد بود تا عنوان شگفتی دیگر انتخابات را به خود اختصاص دهد.

در اینجا می‌توان گفت آنچه تحت عنوان هزینه‌های حمایت کردها از قلیچداراوغلو قابل طرح است، یعنی تنش در اردوی ملی‌گرایان، در انتخابات مجلس هم گریبانگیر ائتلاف مخالفان شد و بخشی از رای‌دهندگان ملی‌گرا ترجیح دادند به آغوش موطن خود بازگردند و حزب حرکت ملی را به دلیل ملاحظات نژادی و ناسیونالیستی که برای‌شان مطرح است، بر احزاب ائتلاف ملت ترجیح دهند.

* مرحله دوم و چالش‌های پیش رو ۲ نامزد اصلی انتخابات ریاست‌جمهوری

از روز دوشنبه میلیون‌ها رای خود را که بعد از ماه‌ها مبارزه انتخاباتی کسب کردند، صفر در نظر می‌گیرند و برای دور دوم رقابت تلاش خواهند کرد اما واضح است تاثیر آنچه در دور اول اتفاق افتاد برای رقابت مجدد، همراه ۲ نامزد خواهد بود. تحولات دور اول نشان از وضعیت و جایگاه مطلوب‌تر رجب طیب اردوغان نسبت به کمال قلیچداراوغلو دارد.

برخلاف پیش‌بینی‌ها این اردوغان بود که موفق شد تعداد رای بیشتری (در حدود 4 درصد) نسبت به قلچیدار اوغلو کسب کند و این یعنی جبهه مخالفان باید تلاش مضاعفی برای از بین بردن فاصله موجود انجام دهد. نکته دیگر اینکه از نظر تثبیت آرای دور اول باز اردوغان در وضعیت بهتری قرار می‌گیرد.

سبد رای او از پایگاه سنتی و پایدار حامیانی است که طی ۲ دهه به سرمایه سیاسی و اجتماعی اردوغان تبدیل شده‌اند و تغییر نظر آنها طی این 2 هفته بعید به نظر می‌رسد اما در سوی دیگر قلیچداراوغلو نماینده یک ائتلاف هزار تکه است و بخش قابل توجه از رای‌دهندگان آنها به شخص قلیچداراوغلو تعلق ندارند و هر اتفاقی ممکن است این بخش از سبد رای مخالفان را تهدید کند.

مورد بعدی نتیجه انتخابات پارلمانی ترکیه است. یکی از مواردی که باعث شده دولت اردوغان توسط مخالفان به باد انتقاد گرفته شود، سیستم ریاستی نظام سیاسی ترکیه است و مخالفان دائم وعده می‌دهند در صورتی که حکومت دست آنها باشد تغییر نظام به پارلمانی را پیگیری خواهند کرد اما اکنون مشخص شد مجلس آینده دست یاران اردوغان خواهد بود.

این احتمال وجود دارد شهروندان ترکیه که خاطرات تلخی از بن‌بست‌های سیاسی که کشورشان با آن مواجه بوده و بعضا به کودتا ختم شده در اذهان خود دارند، به منظور جلوگیری از وقوع چنین بحران‌هایی ترجیح دهند دولت را به دست فردی بسپارند که قدرت او در پارلمان غالب است.

با این وجود شاید بتوان گفت هیچ‌کدام از این موارد ذکر شده به اندازه نگرانی قلیچداراوغلو از رفتار انتخاباتی ملی‌گرایان برای کمپین او چالش‌برانگیز نخواهد بود. حفظ اعتماد ملی‌گرایان در کنار سبد رای کردها به مثابه نگه داشتن شیشه در کنار سنگ برای او خواهد بود. اگر کمپین اردوغان در دور جدید رقابت بر ادبیات ملی‌گرایانه متمرکز شود، چه بسا بتواند ملی‌گرایانی را که در دور نخست، انتخاب‌شان سینان اوغان بوده، از رای دادن به قلیچداراوغلو منصرف کند.

مجموع موارد ذکر شده نشان می‌دهد نامزدها با چه پشتوانه‌‌ای قدم به دور دوم می‌گذارند؛ یک مسیر هموار برای اردوغان و راهی پر‌چالش برای قلیچداراوغلو اما تاریخ سیاسی ترکیه نشان می‌دهد این کشور بارها رخدادهای غافلگیر‌کننده و خارج از روال را تجربه کرده است و باید دید کارزار انتخاباتی مخالفان اردوغان آیا می‌تواند یکی دیگر از آنها را رقم بزند یا خیر.

*** آمار و ارقام انتخابات چه می‌گوید؟

انتخابات همزمان ریاست جمهوری و پارلمانی ترکیه روز یکشنبه در سراسر این کشور برگزار شد. بیش از 64 میلیون نفر از شهروندان ترکیه می‌توانستند در این انتخابات شرکت کنند که بر اساس اعلام هیات انتخابات این کشور، 55 میلیون و 800 هزار نفر معادل 87 درصد مردم ترکیه در این انتخابات شرکت کردند.

نظرسنجی‌ها قبل از انتخابات بیشتر حکایت از پیروزی قلیچدار‌اوغلو یا در سناریوی دوم رفتن به دور بعد انتخابات داشت که تقریبا اکثر نظرسنجی‌ها درست از آب درنیامد و با برتری اردوغان انتخابات به دور دوم رفت. در این رقابت آرای اردوغان 49.5 درصد یا به عبارتی ۲۷ میلیون و ۸۸ هزار و ۳۶۰ رای اعلام شده است.

همچنین کمال قلیچدار‌اوغلو توانست 44.89 درصد یا به عبارتی ۲۴ میلیون و ۵۶۸ هزار و ۱۹۶ رای به دست آورد و در جایگاه دوم قرار گیرد. پس از او «سینان اوغان» با 5.17 درصد یا به عبارتی ۲ میلیون و ۸۲۹ هزار و ۶۳۴ رای در جایگاه سوم قرار گرفت.

بنا بر اعلام کمیسیون انتخابات ترکیه به دلیل اینکه هیچ‌کدام از نامزدها نتوانستند در دور اول 1+50 رای را کسب کنند به همین دلیل باید در دور دوم رئیس‌جمهور مشخص شود. در انتخابات پارلمانی اما موضوع بر‌عکس است و نتایج اعلام شد و ائتلاف جمهور متحدان اردوغان بر ائتلاف ملت متحدان قلیچدار‌اوغلو پیروز شدند.

نتایج انتخابات پارلمانی در ترکیه به شرح زیر است:
حزب عدالت و توسعه: (AK PARTY) 35.58 درصد آرا، 19.346.135 رای، ۲۶۷ کرسی
حزب جمهوری‌خواه خلق: (CHP) 25.33 درصد آرا، 13.773.286 رای، 169 کرسی
حزب سبز و آینده چپ: (Yeşil Sol Parti) 8.81 درصد آرا، 4.791.441 رای، ۶۱ کرسی
حزب حرکت ملی: (MHP) 10.07 درصد آرا، 5.476.621 رای، ۵۰ کرسی
حزب خوب: (IYIP) 9.69 درصد آرا، 5.269.520 رای، ۴۴ کرسی
حزب رفاه نو: (Yeniden Refah) 2.85 درصد آرا، 1.531.465 رای، ۵ کرسی حزب کارگران ترکیه: (TiP) 1.73 درصد آرا، 939.340 رای، ۴ کرسی.

حزب عدالت و توسعه به رغم اینکه در انتخابات پارلمانی پیروز شد ولی 25 کرسی از دور قبل کمتر کسب کرد. از سوی دیگر ائتلاف‌های رفاه نو نزدیک به اسلامگرایان به رهبری پسر نجم‌الدین اربکان نخست‌وزیر اسبق و اسلامگرای ترکیه، حزب حرکت ملی به رهبری دولت باغچه‌لی و حزب سبز و آینده چپ به رهبری کردها توانستند کرسی‌های خوبی کسب کنند. 5 متحد قلیچدار‌اغلو هم در حزب جمهوری‌خواه خلق حضور دارند. در میان احزاب پرطرفدار، کسب ۱۰ درصد آرا توسط حزب حرکت ملی (MHP) غیرمنتظره بود.

 

اسلام تايمز